چکیده:
در این مقاله، ابتدا برخی دسته بندیهای پژوهشگران از معانی غیرمعرفتی توانستن، شدن و بایستن به صورت مختصر بررسی شدند و مشاهده گردید بیشتر آنها که از چارچوب پالمر پیرویکردهاند، معیارهای آشکاری برای تفکیک و طبقه بندی معانی غیرمعرفتی این فعلها ارائه نکردهاند و با به کارگیری رویکردی کمابیش معنایی-نحوی، بیشتر به توصیف و ارائة نمونه برای نشاندادن معانی و توجیه دسته بندی خود روی آوردهاند. پژوهش های محدودی هم که از چارچوب پالمر فاصله گرفتهاند و کاربردشناسی را هم به صورت همزمان در نظر داشتهاند، معیارهای معینی را برای تفکیک و دسته بندی معانی غیرمعرفتی افعال ارائه نکردهاند. با آگاهی از محدودیتهای پژوهش های پیشین، الگوی معناشناختی-کاربردشناختی دپراتره (Depraetere, 2014)که متشکل از سه لایه (دو لایة معنایی و یک لایة کاربردی) است، معرفی شده و بر اساس آن معانی این افعال تفکیک و دسته بندی گردیدند. برتری اصلی این الگو آن است که، برخلاف دیگر الگوها، معیارهای آشکاری را برای استخراج معنای وابسته به بافتِ افعال وجهی، ارائه میدهد. با اعمال این الگو مشخص گردید که میتوان از ساز و کارهای آن برای شناسایی، تفکیک و دستهبندی معانی غیرمعرفتی افعال وجهی فارسی استفاده کرد.
خلاصه ماشینی:
دپراتره (٢٠١٤ ,Depraetere) بر این باور است کـه هـر فعـل وجهی علاوه بر یک معنای ثابت و مستقل از بافت (یعنی ، امکان یـا ضـرورت ) دارای یـک شکاف در ارزش معنایی خود است که باید با استفاده از سه ویژگـی معنـایی اشـاره شـده در بافت مورد نظر پرشود.
سومین ویژگی معنایی در لایۀ معنایی وابسته به بافت «مـانع بـالقوه » اسـت کـه دپراتـره و رید (٢٠١١ ,Reed &Depraetere ) آن را چنین تعریف می کنند: «در برخی معـانی امکـان غیرمعرفتی ، منبع امکان پذیری (یا عدم امکـان ) جایگـاه خـود بـه عنـوان منبـع را مـدیون ایـن حقیقت است که قادر است یک مانع را بر سـر راه انجـام یـک عمـل معـین توسـط نهـاد یـا تحقق یک وضعیت قراردهد.
معانی غیرمعرفتی توانستن معنای مستقل ازبافت توانستن «امکان » است و لایۀ معنایی وابسته به بافت آن ظرفیت بیان هـر پنج مفهوم (١) توانایی ، (٢) فرصت ، (٣) اجـازه ، (٤) امکـان مـوقعیتی عمـومی و (٥) اجـازة موقعیتی را (به وسیله اشباع شدن با سه ویژگی حوزة وجهیت ، منبع وجهیـت و مـانع بـالقوه ) دارد.
در نمونۀ ١٤ توانستن مسلما مفهـوم «فرصـت » را بیـان مـی کنـد زیـرا دارای سـه ویژگـی وابسته به بافت مربوط به آن است : نخست اینکه ، امکان بیان شده از نظر حوزه محدود اسـت و امکان پذیری تحقق عملی را برای نهاد مطرح می کند (بـرای شـما رفـتن بـه تـور تفریحـی بادنوردی امکان پذیر است ).