چکیده:
جنگهای داخلی و محاصرة تبریز در ایام استبداد صغیر موجب رواج نامنی و گسترش هرج
و مرج در آن شد. . ققدان امنیت ضریة سهمگینی بر پیکرة ة اقتصاد شهر وارد ساخت. در فضای آشوبزدة
تبریز بسیاری از شرکتهای بزرگک داخلی و خارجی دچار خسارات فراوانی شدند. نمایندگی کمپانی
الگلیسسی -سوئیسی زیگلر در تبریز که در این ایام پرروتقترین فعالیتهای اقتصادی خود درابران را تجربه
مینمودء یکی از این آسیبدیدگان بود. بخش قابل توجهی از خسارات وارده بر کمپانی زیگلر در جریان
چهاولگریهای نیروهای حکومتی به سرکردگی رحیمخان چ چاییانلو و شکراله ان شجاع نظام مرندی به بار
آمد. اموال موجود در رها و نمایندگیهای کمپتیهای خارجی مستقر در تبریز وازآن جمله کمپانی
زیگلر در جریان جنگکهای داخلی تبریز توسط قوای دولتی به تاراج رفت. استقرار این انبارها و نمایندگیها
درا زا رجا از زور را سار اد ی
چپاولگری افزود. بخش دیگری از این خسارات در راههای متتهی به تبریزه خحصوصا مسیر ارتباطی تبریز
ات -طرابوزان) و تبرز با روسیه (تریز -جلفا) وارد شد. تحت یر هرج و مرج و ناامنی حاکم
بر ایالت آذربایجان دوران استبداد صغیرء بخ بخش اعظمی از مرسولات پستی و اموال کاروانهای تجاری در
مسیرهای مذکور به یغما رفت. قسمت قابل توجهی از این مرسولات و اموال متعلتی به کمپانیهای خارجی
و از آن جمله کمپانی زیگلر بود. این یغماگریها اعتراضات سفارتها و کنسولگریهای دولتهای
اروپایی همچون بریتنیه آلمان و فرانسه را موجب شد. این دولتها و در راس آن بریتانیا در راستای استیفای
حقوق از دست رفتة کمپانیهای متضرر خصوصا کمپانی زیگلر نهایت تلاش و پیگیری خود راب ه کار
بستند. این پژوهش بر آن است تا با استفاده از منابع کتابخانهای و آرشیوی و به شیوة توصیفی-تحلیلی ضمن
مطالعة پیشینه فعالیتهای اقتصادی کمپانی زیگلر در تبریزء به بررسی زیانهای مادی وارده براین شرکت
در جریان جنگکهای داخلی تبریز در ایام استبداد صغیر پپردازد.
خلاصه ماشینی:
این پژوهش بر آن است تا با استفاده از منابع کتابخانه ای و آرشیوی و به شیؤە توصیفی -تحلیلی ضـمن مطالعۀ پیشینۀ فعالیت های اقتصادی کمپانی زیگلر در تبریز، به بررسی زیان های مادی وارده بـر ایـن شـرکت در جریان جنگ های داخلی تبریز در ایام استبداد صغیر بپردازد.
پیشتر موضوع فعالیت های نمایندگی کمپانی زیگلر در تبریـز، زیـان هـای وارده بـر آن در دوران جنگ های داخلی تبریز و در نهایت فرار سـرمایة ایـن شـرکت از تبریـز بـه صـورت اختصاصی مورد مطالعه قرار نگرفته است .
٥ نیروهای مشروطه خواه طی نقشه ای با ١ مخبرالسلطنه مهدیقلی هدایت ، (١٣٦٣)، گزارش ایران، مقدمة سعید وزیری ، به اهتمام محمـد علـی صـوتی ، تهـران : نقـره ، ص٢١٤؛ احمد کسروی (١٣٩٢)، تاریخ هجده ساله آذربایجان، تهران : نگاه ، ص٢٥٠؛ ژانت آفاری (١٣٧٩)، انقلاب مشـروطه ایران ١٩١١-١٩٠٦، ترجمة رضا رضایی ، تهران : بیستون ، ص٢٧٩؛ عبدالحسین نـوایی (٢٥٣٥)، دولـت هـای ایـران از آغـاز مشروطیت تا اولتیماتوم، تهران : بابک ، ص ٧٣؛ ادوارد براون (١٣٨٠)، انقلاب مشروطیت ایران، ترجمة مهری قزوینی ، تهران : کویر، ص٢٢٢؛ Edward Browne (1912), The reign of terror at Tabriz, Manchester: Taylor, Garnett, Evans & Co.
2 زیگلر و مشروطه انسداد راه ها و ناامنی های حاکم بر آذربایجان و تبریـز دوران اسـتبداد صـغیر و جنـگ هـای داخلی تبریز، هرگونه فعالیت اقتصادی در این منطقه و شهر را مختل ساخت .
مدارک موجود در آرشیو وزارت امور خارجه و همچنین خاستگاه و سابقة قطـاع الطریقـی بسیاری از این دسته های نظامی وابسته به محمدعلی شاه در آذربایجان ، خصوصا نیروهای تحت انقیاد رحیم خان ، قابل قبول است .