چکیده:
ایران مهد هنرهای تجسمی و صنایع دستی بی شمار است. در این میان هنر خاتم کاری بدون شک یکی از بومیترین هنرهای دست هنرمندان این مرز و بوم به شمار میرود. عرصه بلامنازع این هنر اماکن مقدس با جنبه مذهبی بوده و هست. درب خاتم کاری متعلق به حرم حضرت احمد بن موسی الکاظم<sup>(ع) </sup>با تلفیقی از عشق و هنر، یکی از با ارزشترین آثار به جای مانده از هنرمندان مسلمان است. در این پژوهش سعی بر شناسایی دوره زمانی و شیوه هنری فن خاتم کاری به کار رفته بر روی این درب شده است.
خلاصه ماشینی:
بیان مساله با توجه به جایگاه هنر مذهبی که در واقع تلفیقی از آموزههای دینی و هنر اصیل و ریشه دار ایرانی است بر آن شدم تا با بررسی درب خاتم حرم مطهر حضرت احمد بن موسی الکاظم(ع) که در واقع قدیمیترین درب ورودی اصلی این آستان مقدس به شمار میرود، علاوه بر روشن نمودن زوایای هنری به کار رفته در این تکنیک، خاستگاه مذهب در شکل گیری زمینههای هنری خاتم کاری را مشخص نمایم.
مورد یافت شده هم اینک در موزه هنرهای اسلامی شهر قاهره در معرض نمایش قرار گرفته است و متشکل از چندین قطعه و لوحه میباشد که با استخوان و چوب روی آن کار شده است (ربیعی، 1380، 94) برخی معتقدند هنر خاتم کاری در زمان ایلخانان مغول و از چین وارد شده است، اما به استناد هنر ایران در پیش از اسلام میتوان بیان نمود این هنر بومی ایران و در ابتدا دارای طرح سادهای بوده است.
صندوق خاتم مرقد مطهر حضرت موسی بن جعفر مربوط به زمان شاه اسماعیل صفوی و ساخته شده توسط استاد محمد جعفر، درب خاتم مرقد امامزاده شاه رضا در شهرضای اصفهان مربوط به دوران شاه طهماسب صفوی از آن جملهاند و بنا بر تحقیقات سقف ایوان اصلی مسجد عتیق شیراز متعلق به قرن هشتم هجری قمری دارای خاتم کاری بسیار زیبایی بوده است که با تزئینات گنبد سلطانیه زنجان مطابقت موضوعی دارد.