چکیده:
دولت ادریسیان، اولین دولت شیعی پس از دولت معصومان: در تاریخ اسلام است. این دولت در اواخر قرن دوم هجری در مغرب تاسیس شد و تا قرن چهارم استمرار یافت؛ در بخشی از عمر سیاسی خود استقلال سیاسی خود را حفظ کرد و در زمینه تمدنی، عصری طلایی را پشت سر گذاشت که آگاهی از آن به نقش شیعیان در بنای تمدن اسلامی کمک میکند. وضعیت و نقش این دولت در برپایی تمدن اسلامی خصوصا در مغرب اسلامی مساله این پژوهش است که با روش توصیفی ـ تحلیلی سامان یافته است. این دولت با الهام از آموزههای اسلام، ضمن برقراری ارتباط مستحکم با مردم مغرب، با ساخت شهرها آنان را به شهرنشینی دعوت کرد و در زمینههای مختلف سیاسی، اقتصادی، تجاری و کشاورزی، به دولتی نمونه در عصر خود تبدیل شد.
خلاصه ماشینی:
برخی کتب نیز در خلال بحثهای خود به دولت ادریسیان اشاره کردهاند؛ مانند مقدمهای بر تاریخ مغرب اسلامی از عبدالله ناصری طاهری و تاریخ تحلیلی مغرب از دکتر شهیدی پاک؛ اما مقالهای در مورد وضعیت تمدن دولت ادریسی یافت نشد و ظاهرا دو مقاله درباره مذهب ادریسیان (که در همین نوشتار به آنها استناد شده است) و یک مقاله دیگر با موضع غیرتمدنی با عنوان ادریسیان از دی استاچی به چاپ رسیده است.
(نک: همان، ص199) از سیاستهای این دولت در ترویج کشاورزی، اطلاعی در دست نیست جز همان فرمان ادریس دوم مبنی بر مالکیت هر زمینی که در آن ساختمانی ساخته شود یا هر درختی که در فاس در زمان خاصی غرس گردد، اما معلوم نیست آیا در مناطق دیگر هم چنین سیاستی درباره زمین اتخاذ شده یا خیر.
(ابن خرداذبه، 1992، ص266) دانشمندان متأسفانه اطلاعات زیادی از دانشمندان معاصر با دولت ادریسیان در دست نیست، اما با جستوجو در لابهلای کتب، میتوان برخی از این اشخاص را شناسایی کرد مانند عامر بن محمد بن سعید القیسی قاضی دولت ادریس دوم، عامر مصعب الازدی وزیر دولت (الناصری اسلاوی، 2001، ج2، ص33)، محمد بن نمیر، ابیالحسن بن عبدالله بن مالک الخزرجی، محمد بن داوود، قاضی عبدالجبار بن معیشه (رمضان التلیسی،2003، ص94 به بعد) و تعدادی دیگر از دانشمندان نیز به دیار ادریسی نسبت داده شدهاند؛ از جمله: ابوعمر عمران بن موسی بن عیسی بن نجح الفاسی فقیه اهل قیروان در زمان خود که به آنجا رفت و دانشآموخته در مغرب و مشرق عالم اسلامی بود و از اهل علم و فضل شمرده میشد.