چکیده:
وابسته سازی متممی فرایندی است که در آن فعل به جای یکی از وابسته های اجباری خود، بند متممی می پذیرد و حذف آن بند، جمله را غیر دستوری می کند. فعل های متمم پذیر به لحاظ ساختاری، شامل فعل های ساده (مانند دانستن و گفتن) ، پیشوندی (مانند واگذاشتن) و مرکب (مانند رقم زدن و آگاه کردن) هستند. پیکره پژوهش حاضر مشتمل بر هزار جمله فارسی از کاربرد فعل های مورد پژوهش از متون داستانی فارسی معاصر است. دستور وابستگی یکی از نظریه های صورتگراست که به بررسی روابط میان هسته و وابسته و ساخت های نحوی زبان ها می پردازد. ساخت های نحوی زبان فارسی نشان می-دهد که برخی از افعال فارسی با یک جمله واره متممی به کار می روند؛ یعنی شرط پذیرفتن بند متممی، از ویژگی های کاربردی خاص فعل جمله پایه است. پژوهش حاضر می کوشد توصیفی دقیق از بند متممی در زبان فارسی به دست دهد. در این مقاله، فرایند وابسته سازی در ساختمان جمله مرکب که در آن یک بند وابسته متممی به جمله پایه وابسته می شود، مورد بررسی قرار می گیرد. می توان گفت که این مقوله زبانی که با صورت های تصریف شده فعل ساخته می شود، اغلب در جایگاه نحوی یکی از وابسته های اجباری فعل (نظیر: فاعل و مفعول و مفعول حرف اضافه ای) بند متممی قرار می گیرد.
خلاصه ماشینی:
بررسی جایگاه نحوی بند متممی در زبان فارسی 1 بر پایة نظریة دستور وابستگی * محمد دبیرمقدم ** علی مهرجو چکیده وابسته سازی متممی فرایندی است که در آن فعل به جای یکـی از وابسـته هـای اجباری خود، بند متممی مـی پـذیرد و حـذف آن بنـد، جملـه را غیـر دسـتوری می کند.
می تـوان گفت که این مقولة زبانی که با صورتهای تصریف شـدة فعـل سـاخته مـی شـود، اغلب در جایگاه نحوی یکی از وابسته های اجباری فعل (نظیـر: فاعـل و مفعـول و مفعول حرف اضافه ای ) بند متممی قرار می گیرد.
زبان فارسی ، بند متممی ، دستور وابستگی ، فعل مقدمه وابسته سازی، فرایندی است که در آن یک بند متممی به جملة پایه وابسته می شود کـه در این حالت ، بند وابسته به عنوان بخشی از بند بالاتر در جمله حاضر می شـود ( ,Givon ٣٢٧ :٢٠٠١).
به اعتقاد ماهوتیان، سه نشانة اصلی برای تشخیص وابسته سازی در جمله های مرکـب وابستة فارسی وجود دارد: الف ) وجود نشانة متمم نمـای «کـه » در آغـاز جملـة پیـرو؛ ب) ممکن است وجه فعل بند پیرو التزامی باشـد؛ ج) بـه کـار بـردن «ی » در اول بنـد پیـرو وصفی .
در واقع پیشنهاد طبیب زاده دربارة وجه فعل بند متممی و مطابقت فعـل آن بنـد بـا فاعل جملة اصلی در دستور وابستگی ، در سه حالت ممکن صورت می پذیرد: حالت اول این است که وجه فعل بند متممی فقط التزامی باشد: ١٥- الف ) آرزو دارم او را ببینم .