چکیده:
دریاچهها، دفتر بایگانی تحولات اقلیمی به شمار میآیند و تعریفکنندة هویت مدنی شهرها و مراکز سکونتگاهی در ایران بوده و هستند؛ بنابراین حیات آنها با حیات هویت شهرهای ساحلی خود پیوندی منطقی دارد. هامون، یکی از ده چالهای است که تحولات اقلیمیمنطقهای فاز پایانی کواترنر سبب تغییرات کلی و عمومی در آن شده و پیرو آن تاثیرات عمیقی در سیستمهای محیطی و هردینگهای اجتماعی ساحلی آن داشته است. شناخت این تغییرات اطلاعات ذیقیمتی دربارة میزان تابآوری محیطی در اختیار پژوهشگران و مدیران قرار میدهد. این مقاله از طرحی پژوهشی در دانشگاه اصفهان اقتباس شده است و سعی دارد با اتکا بر روش تحلیل سیستمی و استفاده از روش رایت، ضمن روشنساختن میزان تغییرات این دریاچه نسبت به فاز پایانی کواترنری، تاثیرات ناشی از این تغییرات را بر سیستمهای محیطی و هردینگهای اجتماعی منطقه ارزیابی کند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهد:
- بهواسطة تفاوت در الگوی بارشی این چاله نسبت به حوضههای دیگر ایران با وجود وسعت و عمق آن، در گذشته سکونتگاههای مجاور این چاله تابآوری مدنی کمتری دربرابر تغییرات اقلیمی از خود نشان دادهاند.
- آلومتری سطح پوشش یخی این حوضه با سطح دریاچة آن اختلاف عمیقی با دیگر دریاچههای ایران مرکزی دارد و به همین دلیل ضریب پایداری هردینگهای اجتماعی حاشیة آن آسیبپذیرتر از دیگر هردینگهای ایران مرکزی است.
- دستکم سه سطح تراسی شاخص در این دریاچه ردیابی میشود که دو خط مدنی حاشیة آن را شکل میدهد. شهر سوخته و زهک با ارتفاع 495 در بالاترین تراز قرار دارند و زابل با ارتفاع 480، دومین تراز مدنی ردیابیشده در این دریاچه محسوب میشود.
کلیدواژهها
There is an undeniable relationship between local identity and history of mankind. During historical periods، the effect of climate on human society، centers of civilization and way of living and thinking was so intense that caused a lot of studies done in this area. Thus، it can be stated that climate change and its occurrence during the Quaternary are considered as important environmental factors in the formation of settlement associations of Iran. The results show that the distribution of these centers follow a special arrangement. The establishment of settlement nuclei confirms the fact that the early settlement of the civil association and settlement nuclei have been formed on the margins of lakes. Among the most important civic associations on the terrace of the Hamon alluvial lake in the past and present، two cities of Soukhteh and Zabul can be pointed out to. Soukhteh city، as the oldest settlement in Hamon، is considered on the highest terrace of the lake. Also، Zabul city، as one of the biggest city in the eastern of Iran، is situated on the second terrace of the lake.