چکیده:
توسعه پایدار سرزمین در گرو پایداری نظام روستایی است. الگوی بوم روستا به عنوان رویکردی نوین می تواند نقش موثری در توسعه پایدار منطقه¬ای و ملی داشته باشد. لذا، آگاهی از تغییرات توسعه پایدار و شناخت ساختار، ابعاد و گستردگی فضایی آن در مناطق روستایی از عرصه¬های مهم تصمیم¬سازی و برنامه¬ریزی به شمار می¬رود. پژوهش حاضر، در جهت سنجش سطوح فضایی پایداری سکونتگاه¬های روستایی واقع در حاشیه رودخانه کشکان شهرستان پلدختر است. این پژوهش بر اساس هدف، کاربردی و روش پژوهش توصیفی – تحلیلی است. محدوده مورد مطالعه روستاهای واقع در پیرامون رودخانه کشکان واقع شهرستان پلدختر هستند. وزن¬دهی به شاخص¬های پژوهش با استفاده از مدل F’ANP و تحلیل داده¬ها با استفاده از روش تصمیم گیری چند معیاره VIKOR انجام شد. برای طبقه -بندی روستاهای مورد مطالعه از جنبه سطوح پایداری از روش تحلیل خوشه¬ای و نرم¬افزار GIS و برای تحلیل عوامل موثر بر پایداری از رگرسیون خطی استفاده شده است. یافته¬های پژوهش نشان داد که از 23روستای مورد مطالعه3روستا در وضعیت پایداری خیلی قوی، 8 روستا پایداری قوی، 5 روستا پایداری متوسط و 7 روستا در وضعیت ناپایدار قرار دارند. روستاهای پایدار دارای جمعیت بیشتر و در مناطق مرکزی شهرستان که زمین های آبرفتی ناشی از رودخانه عریض تر و از لحاظ ارتباطی به مرکز شهرستان نزدیک تر هستند، استقرار یافته¬اند. اما، این پایداری بطور یکسان در همه شاخص¬های پایداری روستاها اتفاق نیفتاده است. که، نشانگر پویش ناقص نظام سکونتگاهی شهرستان (از جنبه ساختاری - کارکردی) است. از نظر کاربرد مدل¬ها و تکنیک¬های کمی، این پژوهش از مدلF’ANP در تعیین سطوح پایداری روستایی استفاده کرده و نتایج تحقیق کارایی این مدل را در مطالعات جغرافیایی اثبات نموده است.
خلاصه ماشینی:
) الگوی بوم روستا١ یکی از رویکردهای نوظهور در راستای اصلاحات جدید در برنامه ریزی روستایی میباشد(دیو سالار و پرهیزگار، ١٣٨٤: ١٨) بوم روستا کلمه ای مهم و کلیدی در جهت ایجاد سکونتگاه ها و زیستگاه های انسانی پایدار از لحاظ بین المللی و در همه ئ ملت ها است زمانی که با موضوعات زیست محیطی سرو کار داریم ، بیشتر راه حل هایی که در زمینه ی مشکلات زیست محیطی مطرح میشوند در مقیاس جهانی هستند، در حالی که این مشکل در همه سطوح جامعه وجود دارد و باید راه حل هایی در مقیاس های کوچکتر، اجراء و پیاده سازی شود( ,Berton ٢٠٠٤:٢).
بوم روستاها بر ترکیب سه بعد اساسی مسائل اجتماعی ، اکولوژیکی و معنوی بنا شده است که این ابعاد در برخی از روستاها پررنگ تر و در برخی ضعیف تر بوده و در برخی بطور کامل حذف شده اند(٢٠٠٣ ,Communities Magazine)، در آنها رعایت اصول زیست محیطی توأمان با توسعه اقتصادی و اجتماعی میباشد، درکشورهای مختلف با توجه به فرایند توسعه تعابیر متفاوتی نسبت به روستاهای سازگار با محیط زیست دارند روستاهای سازگار با محیط زیست به معنای حفظ و پایداری منابع در کنار استفاده از تکنولوژی های جدید و به وجود آوردن کیفیت بالاتری از زندگی برای افراد است و در برخی دیگر این روستاها بیشتر بر کاهش جای پای اکولوژیکی انسان در محیط زیست تاکید میکند( ,Kessler ٦٣-٢٠٠٨:٦٢ ,sarah) هر چند پژوهش های انجام گرفته در این زمینه معدود میباشد، اما در ارتباط با پایداری سکونتگاه های روستایی پژوهش های متعددی صورت گرفته که عموما نشانگر وضعیت ناپایداری بوده و یادآور این نکته میباشد که توجه به پایداری یکی از اولویت های برنامه ریزی توسعه روستایی میباشد.