چکیده:
مسئله «ضرورت وجود حجت الاهی در تمامی زمانها»، یکی از مهمترین آموزههای قرآنی است. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی، به اثبات ضرورت وجود حجت الاهی بر مبنای آیات ابتدایی سوره دخان پرداخته است. این آیات، سنت «تفریق سالیانه امور» در شب قدر را به عنوان یکی از افعال ربوبی معرفی کرده است. جایگاه و چگونگی نقشآفرینی حجت الاهی در فرآیند تحقق سنت مذکور، مسئله اصلی این پژوهش است. پاسخ به این مسئله، علاوه بر اثبات ضروت وجود حجت الاهی، نقش واقعی ایشان را در شب قدر مشخص میکند. بر اساس یافتههای پژوهش، حجت الاهی، نقش فاعلی در فرآیند سنت تفریق را ایفا و اوامر ربوبی را از حالت اجمال خارج کرده و به صورت تفصیل در میآورد. بنابراین، حضور حجت الاهی در تمامی زمانها ضروری خواهد بود؛ زیرا قوام سنت تفریق و کارآمدی آن، به حضور دائمی حجت الاهی منوط خواهد بود.
خلاصه ماشینی:
از جمله این آثار میتوان به مقالات ذیل اشاره کرد: «ادله عقلی ضرورت وجود حجت الاهی و مسئله مهدویت»، نوشته احمد شهگلی و عبدالحسین خسروپناه؛ «نقد برهان لطف و کاربرد آن در اثبات ضرورت امامت»، نوشته امیر غنوی و محمود زارعی؛ «در آمدی بر رهیافت عرفانی به براهین عقلی و کلامی ضرورت امام»، نوشته محمد نصیری و «بازخوانی کارکرد هستی شناسانه امام زمان(»، نوشته رحمان عشریه و حسن رضایی هفتادر.
مسئله اصلی پژوهش آن است که آیا میتوان با استناد به آیات ابتدایی سوره دخان، به اثبات ضرورت وجود دائمی حجت الاهی در تمامی زمانها پرداخت؟ در این زمینه، سؤالهای دیگری نیز ظهور پیدا میکند که پاسخ به آنها میتواند در جهت پاسخ به سؤال اصلی مقاله کارگر افتد.
از این رهگذر میتوان بیان کرد که در مقام تکوین، سنت حضور دائمی حجت الاهی در بین دیگر سنتها برای اداره و تدبیر عالم، دارای نقش محوری است.
برای مشخص شدن چگونگی تفریق امور و تدبیر امور عالم هستی در ظرف زمانی شب قدر؛ بایستی به دیگر رخدادهای آن شب که در سوره قدر آمده است نیز پرداخته شود؛ تا ضمن تحلیل دقیق فرآیند آن، جایگاه حجت الاهی و ضرورت وجود او در این فرآیند مشخص شود.
«أمر» در اینجا به تدبیر خداوند متعال ناظر است که بر اساس آن، ملائکه و روح در آن شب از مقام ربوبی دریافت و آن را به منظور تدبیر امری از امور عالم با خود حمل کرده و یا أمر الاهی را صادر میکنند (طباطبایی، 1390: ج20، ص332).