چکیده:
اختربینی، به عنوان علم مطالعه اثر اجرام آسمانی بر عالم تحت قمر، نقش مهمی در تنظیم زمان در دوره صفویه داشت. همچنین تقویمهای متنوعی که توسط منجّمین در اختیار مردم قرار میگرفت موجب عمومیت یافتن استفاده از اختربینی در تنظیم زمانی امور در جامعه صفوی شد. این تقویمها به دلیل محتوای تنجیمی خود نقش مهمی در تنظیم امور داشتند، و همین امر موجب مخالفت متشرّعین با انتشار تقویم نجومی و ورود این عده به عرصه اختربینی و انتشار تقویمهای شرعی شد. این پژوهش، با هدف بررسی عملکرد متشرّعین در این حوزه، قصد آن دارد تا به شیوه توصیفیـتحلیلی به این سوال پاسخ گوید که چرا متشرّعین در دوره صفویه به مسائل اختربینی و تنظیم تقویم شرعی پرداختند؟ یافتههای پژوهش نشان میدهد متشرّعین در دوره صفویه، به تاسّی از منابع شرعی، به جای مخالفت با اختربینی و کار منجّمان، خود وارد عرصه شده و با استفاده از احادیث تلاش نمودند به احکام نجومی وجههی شرعی بدهند.
Astrology، as the science of studying the effect of celestial bodies on the universe under the moon، played a significant role in setting the time in the Safavid period. Also، the various calendars provided by astrologers publicized the usage of astrology in setting times of public affairs in Safavid society. Due to their astrological content، these calendars played important role in regulating affairs and this issue caused the opposition of canonists with the publication of astrological calendar and it led to their entrance to the field of astrology and publication of canonical calendar. This research، with the aim of studying the function of canonists in this field، intends to answer this question in a descriptive-analytical method that why Safavid canonists addressed astrological issues and setting the canonical calendar? The findings of this research show that instead of opposing the astrology and the work of astrologers، canonists of Safavid era followed religious sources and entered this field، while using hadiths، and tried to give canonical aspect to the astrological order.
خلاصه ماشینی:
« گذشته از نظر سیاحان در مورد اهمیت اختربینی در زندگی مردم و نـسبت آن بـا رواج تقویم ، بحث هایی که در همین عصر میان متشرعین در مورد تقویم های نجومی و مشروعیت منجمان و ابزارهای آنها برای انتشار تقویم درگرفته بود خـود شـاهدی از درون جامعـه ی صفوی برای اهمیت اجتماعی بخش اختربینی تقویم ها در تنظیم زندگی مردم است .
در زمینـه ی ایـن برخورد، علمای مذکور برخی از شاخه های مختص احکام نجوم را جدا کردند و برای آنهـا توجیه شرعی یافتند، ولی انتساب صحت این امور به پدیـده هـای سـماوی را رد کردنـد و درستی آنها را به سبب توصیه ی ائمه (ع ) در احادیث منسوب به ایشان دانستند، نه نظـرات و محاسبات منجمان .
٢ حال می توان سراغ پاسخ این سؤالات رفت که چرا در این دوره شاهد رشد رساله هایی از علمای دین در شاخه ی اختیارات هـستیم ؟ و چـرا متـشرعینی کـه از اختربینـی انتقـاد میکردند خود در موضوع اختیارات (به صورت رساله مستقل یا تقویم شـرعی ) دسـت بـه تألیف می زدند؟ در پاسخ باید گفت : اول این که فقط آن بخشی از اختربینی نزد علمای دین مشروعیت یافته بود، یا امکان توجیه داشت ، که اختیار انسان را زیر سؤال نمی برد و بـرای خدا تعیین تکلیف نمی کرد.