چکیده:
ﭼﯿﺴﺘﯽ وﺣﯽ ﻗﺮآﻧﯽ ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﻮزﯾﺪ، اﻧﺪﯾﺸـﻤﻨﺪ ﻣﻌﺎﺻـﺮ ﻣﺼﺮی، دﯾﺪﮔﺎﻫﻬﺎی ﺑﺤﺚ اﻧﮕﯿﺰی را درﺑﺎره آن ﻣﻄﺮح ﮐﺮده اﺳﺖ. ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻨﺪی ﻗﺮآن و ﺗﻌﺎﻣﻞ آن ﺑﺎ واﻗﻌﯿﺖ، ﻫﺴﺘﻪ ﻣﺸـﺘﺮک دﯾﺪﮔﺎﻫﻬﺎی اﺑﻮزﯾـﺪ درﺑـﺎره ﭼﯿﺴﺘﯽ وﺣﯽ ﻗﺮآﻧﯽ اﺳﺖ. او وﺣﯽ ﻗﺮآﻧﯽ را ﻣﺘﻨﯽ ﺑﺸﺮی و ﻣﺤﺼﻮل ارﺗﺒﺎط زﺑﺎﻧﯽ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ داﻧﺴﺘﻪ ، ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﻗﺮآن را از ﺳﻨﺦ ﻣﺘﻦ و ﻣﺤﺼﻮل ﺗﺠﺮﺑﻪ دﯾﻨﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮده و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻗﺮآن را ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ای از ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر آورده اﺳﺖ. ادﻟﻪ ﻫﺴﺘﻪ ﻣﺸﺘﺮک دﯾﺪﮔﺎه اﺑﻮزﯾﺪ ﺑﺎ ادﻟﻪ ﻋﻘﻠﯽ و ﺣﮑﻤﺖ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣﻨﺎﻓـﺎت دارد. ادﻟـﻪ اﺛﺒﺎت ﮐﻨﻨﺪه ﻧﺎﻃﻖ ﺑﻮدن ﻗﺮآن ﻧﯿﺰ ﺑﺎ دﯾﺪﮔﺎه اﺑﻮزﯾﺪ در ﺗﻨﺎﻓﯽ اﺳﺖ. ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻔﺎوت ﻣـﺎﻫﻮی وﺣﯽ ﻗﺮآﻧﯽ ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ دﯾﻨﯽ و ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎری ﻣﺤﺘﻮای ﻗﺮآن ﺑﺎ ﻧﮕﺎه ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺑﻪ وﺣﯽ از ﻣﻬﻤﺘـﺮﯾﻦ اﺷﮑﺎﻟﻬﺎی دﯾﺪﮔﺎه اﺑﻮزﯾﺪﻧﺪ.
خلاصه ماشینی:
ديـن مطلوب ابوزيد ديني پيراسته ، تحليلي و مبتني بر فهم و تاويل روشمند علمي برکنار از اسطوره و متکي بر عناصري چون توسعه ، عدالت و آزادي اسـت و سـکولاريزم ١ (عدالت نژاد ١٢٧،١٢٦: ١٣٨٠) روش ابوزيد در فهم قرآن که آن را متاثر از گادامر حاصل استزاج افق متن و مفسـر ميداند مردود است زيرا توجه به مقصود متکلم نيز کار آمد است .
نصـر حامـد ابوزيد اين نظريه هاي خود را از آن ميان در کتابي که با نام «معناي متن » کـه بـه پارسـي برگردان شده است مطرح کرده بود.
١ - براي نمونه نگاه کنيد به مقاله ي تفسير نوشته اندرو ريپن (Andrew Rippin) در دايره المعارف اسلام ، ويرايش دوم ، چاپ ليدن , ١٩٩٨، ج ١٠، ص ٨٧، و کتاب The Quran as Text (قرآن به مثابه ي متن ) ويراسته اشتفان ويلد (Stephan Wild) ليدن ، انتشارات بريل ١٩٩٣ اين تاويل گاه مستقيم ، يعني ناشي از داد و ستد مستقيم با متن و رويکردي آگاهانـه براي فهم مدلول و معناي آن است ، آن گونه که در حوزه ي علوم ديني رايج است ، گـاه نيز تاويل به گونه ي غير مستقيم است وقتي متني محور تمدن يا فرهنگي باشـد نـاگزير تفاسير و تاويل هايش متعدد وتابع عوامـل گونـاگوني اسـت .
ديدگاه دوم ابوزيد دربارة چيستي وحي قرآني اين است کـه وحـي قرآنـي، تجربـۀ ديني پيامبر اکرم (ص ) است و قرآن متني است کـه پيـامبر اکـرم (ص ) معنـاي آن را از جبرئيل دريافت کرده ، سپس آن معاني را در قالب الفاظي عربي صـورت بخشـيده و آن را به مردم ابلاغ کرده است .