چکیده:
بازشناسی تفاوت های اوصاف ذاتی و عرضی امامان از لوازم منطقی عقلانیت دینی و شیعی ماست که موجب فهم درست ماهیت آموزه امامت و کارکردهای اصلی و فرعی امامان برای امت اسلامی می گردد. در این زمینه می توان اوصاف ذاتی مانند عصمت، علم لدنی، هدایتگری دینی و تفسیر آموزه های قرآن، و ولایت باطنی و واسطه فیض الهی بودن را از اوصاف عرضی چون زعامت سیاسی و تشکیل حکومت، شفاعت و برآوردن حاجات پیروان تفکیک کرد. اهمیت این تفکیک، توجه به نقش همیشگی امامان در تفسیر دین و هدایت گری مردم است؛ زیرا شیعیان نیز بایستی به این ویژگی های ذاتی متمرکز شوند، و اگرچه اوصاف عرضی نیز دارای اهمیت هستند، اما از تمرکز افراطی بر آنها خودداری کنند، زیرا دلمشغولی به اوصاف عرضی موجب غفلت از اهمیت و نقش کارکرد اوصاف ذاتی امامان است، درحالیکه تنها این قسم اوصاف هستند که هم مقوم آموزه امامت و هم بیان کننده رسالت اصلی امامان برای شیعیانند. پس عقلانیت دینی ایجاب می کند ضمن شناخت و محبت ورزی درست به امامان در پیروی از آموزه های اصیل امامت تلاش کنیم و بیشتر از اینکه به دنبال طلب حاجات دنیوی و اخروی خود از امامان باشیم، به بازشناسی رسالت خود در قبال آنها بیاندیشیم.
خلاصه ماشینی:
بنابراین نتیجه این میشود که محدودیت های ذاتی عقل و دیگر نقایص بشری، ذوبطون بودن آیات الهی و تاثیر ذهنیت های دینداران در فهم آموزههای قرآن و حدیث ، همواره، حتی امروزه نیز، ما را نیازمند مراجعه به تفسیر و تاویل ائمه از چنین آموزههایی میسازد که همین واقعیت مبین عقلانیت اعتقاد به آموزه امامت بعنوان مهم ترین عنصر انسانی تفسیر دین است .
در این زمینه است که اوصاف ذاتی چون هدایت گری و تفسیر دین ، ولایت باطنی و واسطه فیض الهی بودن دارای اهمیت خاص خود میشود و در ارتباط با زندگی ما شیعیان که در تلاش برای نجات و سعادت حقیقی هستیم ، کارکرد آنها در همه زمانها و مکانها و اوضاع مختلف بیشتر آشکار میشود.
نهایتا اینکه اگرچه شفاعت انبیاء برای امت و توسل مردم به آنها جایگاه بسیار مهمی در آموزههای اسلامی دارد و تقریبا همه امت اسلامی با این جنبه و کارکرد امامان و انبیاء سروکار داشته و از آن بهره مند هستند، اما درعین حال، این ویژگی از اوصاف ذاتی ائمه و انبیاء نیست بلکه از اوصاف عرضی و کارکردهای فرعی آن بزرگواران است ، زیرا عدم وجود چنین اوصافی هیچ خدشه ای بر اصل امامت و نبوت نیست ، یعنی میتوان امامانی را درنظر گرفت که به وظایف اصلی خود، یعنی هدایت گری و ولایت بر مردم، قرار دارند بدون اینکه دارای ویژگی شفاعت و وساطت و فیض رسانی مادی و معنوی باشند.