چکیده:
نظریه بازسازی اجتماعی، با رویکرد آیندهگرایی به دلیل در نظر گرفتن تغییرات و تحولات سریع و پیشبینی وضعیت آینده میتوانند در حل چالشهای آینده فرهنگی موثر باشد. آلوین تافلر، از نظریهپردازان مطرح در این حوزه است. او بر اساس واقعیتهای موجود، تحولات آینده جهان را بخصوص در زمینة فرهنگی، توصیف نموده است. در این پژوهش، با روش تحلیل محتوای کیفی، پنج ویژگی فرهنگی مهم جوامع آینده که عبارت بودند از: توسعه روابط فرهنگی در سطح جهانی، توسعه قومیتگرایی، رشد ارزشها و معنویات، هویتیابی فردی و نهاد خانواده، به دست آمد. در ادامه، سند چشمانداز 1404 و سند توسعه برنامه ششم بر اساس این ویژگیها، مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج پژوهش نشان داد که لازم است به توسعه روابط فرهنگی در سطح جهانی، بیشتر توجه گردد. همچنین، انتظار میرود که در تدوین اسناد توسعه جدیدتر، به تحولات و چالشهای فرهنگی آینده، توجه بیشتری شود.
خلاصه ماشینی:
لازم به یادآوری است که این مقاله، قصد نقد اسناد توسعه بر اساس نظرات تافلر را ندارد؛ بلکه هدف این پژوهش، لزوما انطباق و همانندی با آنچه تافلر در زمینههای مختلف از جمله فرهنگ میگوید، نیست، بلکه هدف اصلی، ایجاد درک دقیقی از واقعیتهای موجود جهانی در حوزه فرهنگی میباشد تا بتوان از یکسو، با توجه به آن واقعیتها و از سوی دیگر، با نگاه ملی و بومی، به مسائل پیشروی عرصه فرهنگ پرداخته شود و با بومیسازی این ویژگیها، آماده حضور در برابر تغییرات آینده شد.
برنامة ششم (1396 تا 1400)، در بخش مربوط به فرهنگ، هنر و ورزش، طی سیزده ماده به این موارد، از جمله ارائه و ترویج سبک زندگی ایرانی اسلامی، میراث فرهنگی، تقویت نهاد خانواده و توسعه فضاهای مذهبی و فرهنگی پرداخته شده است.
در این سند، در بخش امور فرهنگی در بند 5، به شکل کلی به تقویت وحدت و هویت ملی، مبتنی بر اسلام و انقلاب اسلامی، فرهنگ و تمدن و هنر ایرانی اسلامی اشاره شده است.
ازآنجاکه در سند چشمانداز 1404، از جمله ویژگیهای جامعه ایرانی، تعامل سازنده و مؤثر با جهان بر اساس اصول عزت، حکمت و مصلحت بیان شده است و بر اساس پیشبینی این سند، ایران به لحاظ حضور تأثیرگذار در سطح جهان جایگاه ممتازی خواهد داشت، لازم است که روابط فرهنگی در برنامههای توسعه، بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
با وجود گسترش پیوندهای فرهنگی و گرایش به سوی تکثر فرهنگی، در سند چشمانداز و برنامة ششم، توسعة قومیتگرایی و فرهنگهای بومی با توجه به وحدت و انسجام در قالب یکپارچگی ملی مورد توجه قرار گرفته شده و به تفاوتهای فرهنگی اشارهای مستقیم نشده است.