چکیده:
بررسی شیوع جدایی و افزایش خانوادههای تکسرپرست علاوه بر مطالعه ساختاری و عینی نیاز به بررسی ذهنیت عاملان با تأکید بر جنسیت نیز دارد. زنان سرپرست خانوار به دلیل همراه داشتن فرزندان شرایط ویژهای را در دو حالت اتفاق جدایی و مواجهه با پیامدهای آن تجربه میکنند. تا پیشازاین فرض بر آن بوده است که فرزندان عامل مهمی در نگهداشت زندگیهای تأهلی هستند، اما تصویر حاضر از وضعیت جدایی زنان و مردان و شکلگیری خانوادههای تکسرپرست معنای دیگری را به ذهن میرساند. پژوهش حاضر در پی جستجوی معنای جدایی و تغییرات زمینهای – ذهنی آن از منظر مادران با محوریت هویت مادری صورت گرفته است. این مطالعه پدیدارشناسی به شیوه کیفی انجام گرفته و ابزار گردآوری اطلاعات آن مصاحبه نیمهساختیافته با بیست نفر از مادرانی است که تجربه جدایی داشتهاند. تحلیل اطلاعات حاصل به شیوه کولایزی انجام و نتیجه حاصل شده آنکه جدایی در پی تغییر ذهنیت زنان نسبت به حیات خانوادگی، اهمیت یافتن هویت انسانی زنانه و توجه به بهزیستی فرزندان صورت میگیرد. زندگی زناشویی ناخوشایند و ناتوان از تأمین نیازهای زنان، آنان را به سمت رهایی از این وضعیت رنجآور مزمن میراند. تهدید پیوسته هسته شخصیتی زنان و تخریب اعتماد و عزتنفس آنان سبب میشود که در پی راهی جهت خروج از این وضعیت قرار گیرند. در این مسیر فرزندان همچنان عامل مهمی در زندگی زنان باقی میمانند اما نه بهعنوان عامل نگهدارنده آنان در شرایط ناخوشایند، بلکه بهعنوان عاملترمیم هویتی. بهزیستی فرزندان محرکی قوی در حذف پدر از زندگی خانوادگی و تشکیل خانوادههای زنسرپرست است.
خلاصه ماشینی:
با توجه به این مقدمه آنچه باید مورد توجه قرار گیرد آن است که با وجود تفاوتهای جنسیتی در آغازگری جدایی، اشتراکاتی میان زنان و مردان متمایل به جدایی وجود دارد: زندگی مشترک پرهزینه و جایگزینهای جذابتری برای آن در نظر گرفته میشود.
بررسی معنای جدایی زنان فرزنددار در شرایط پیشگفته و مطالعه متن مصاحبههای مادران، آن را در سه بعد و مضمون اصلی به نحو ذیل نشان میدهد: جدول 2- مضامین اصلی و فرعی مضامین اصلی مواجهه (پدیداری امکان جدایی) هویت انتخابشده (انتخاب هویتی) (بازیابی فردیت) مضامین فرعی اهمیت یافتن فرد در برابر نهاد تغییر تصور از حیات خانوادگی تردید در دائمیت زوجیت پدیدارشدن امکان جدایی تغییر تصویر همسر/پدر به مرد غریبه توقف تبادلات عاطفی زوجی توقف تلاشهای همسری پایان یکیبودگی همسری و مادری محو تصویر زوجیت و آغاز روند فردیت پذیرش شرایط بیتغییری رها کردن زندگی تأهلی غلبه بر ترسهای درونی و تجویزی پیجویی فرصت جهت ترمیم آسیبهای تأهلی مصلحت فرزند (ان) پایان دادن به شرایط زندگی نامناسب شروع امکان تصمیمگیری برای خود خشنودی از نقش عاملیتی پیجویی و پیگیری فرصتهای بازمانده جوانه زدن فرد زن 1.
امکان داشتن فرزندان پس از جدایی یکی از مهمترین این عوامل است اما در کنار این ماجرا، مسائل دیگری نیز وجود دارد که تصمیم زنان را تحت تأثیر قرار میدهد، که از آن جمله میتوان به تغییر کیفیت زندگی و زیست آنان اشاره کرد.