چکیده:
مفهوم روزهای آفرینش، که در روز مقدس هفتم یا سبت، به منتهای اوج خود نیل می یابد، در هرسه مذاهب ابراهیمی حضور گسترده ای دارد. با وجود این که شماری از مومنان استنباط موثق و صحیحی از این روزها داشتند، دیگر متورعان ابرام می ورزیدند که این آموزه، معنای باطنی ژرفی داشته است. به واقع، در سنت اسلامی، کسانی که از نقش عقل برای مکاشفه ایمان و کتاب مقدس پشتیبانی می کنند، از کاربرد تاویل نیز حمایت می نمایند. به عبارتی دقیق تر، واژه عربی تاویل، دلالت به بازگشت یا رجعت به مبدا یا منبع چیزی دارد. اسماعیلیان، در مقام یکی از دو شعب اصلی شیعیان، از سرآمدان و حامیان شاخص و برجسته تاویل محسوب می شوند. در این راستا، مقاله حاضر به بررسی چگونگی وقوع آفرینش و رابطه آن با سلسله مراتب دین (حدود دین)، در مقام پیشوا و هادی مومنان به سوی رستگاری غایی، در اندیشه حکیم ناصر خسرو، شاعر شهیر فارسی و یکی از بزرگان و رجال اسماعیلی، می پردازد.
خلاصه ماشینی:
٤ پیش ازحکیم ناصر خسرو، ابویعقوب سجستانی اظهار داشته کـه بـین هـر دو نـاطق شش امام آمده اند، هر چند او بر این عقیده بود که در دور ناطق ششم تا ظهور خداوند سبت ، یعنی قائم ، امامان بسیاری خواهند آمد.
حکیم ناصر توضیح می دهد که هر کـدام از شش امام حقیقی (ظاهرا آنهایی که قبل از ظهور ناطق می آیند) یک باب دارند «که در دیـن او را جانشـین مـی شـود و در بجای آوردن امر خدا در دوران زندگی اش منحصر به فرد است »، وجه دین ، ص١٤٨.
٥ ناصر خسرو، خوان الاخوان، ص١٧٤؛ روشنائی نامه ، صص ٧٢–٧٣؛ شش فصل ، ص٣٤ (ویرایش )، ص٧٤ (ترجمه )؛ وجه دین ، صص ١٢٦، ١٩٨–١٩٩؛ در صفحه ١٢٦ ظاهرا به شکلی غیرمعمول ، داعی با لفظ لاحق مورد اشاره قـرار گرفتـه ، لفظـی کـه ناصر معمولا برای حجت استفاده می کند.
امـا روز هفـتم ، یعنـی روز سـبت ، روزی است که عقلا به سعادت خواهند رسید و حقیقت تا ابد برقرارخواهـد شـد و ظلمـت جهل با نور علم از میان خواهد رفت «و زمین به نـور پروردگـار خـود روشـن گـردد»١ او آگاهانه اذعان می کند که این آیه قرآن به این نکته اشاره دارد که در حـال حاضـر زمـین در ظلمت فرو رفته ، چه اگر چنین نبود چرا باید در آینده به نور روشن شود؟ او بر آن است کـه البته منظور قرآن نورجسمانی نیست که فراوان است ، بلکه نور روحانی است که عالم دین را در زمان ظهور قائم فرا می گیرد.