چکیده:
شناخت اصول و ابعاد چهار گانه قدرت )نیروی زمینی، دریایی، هوایی و بالستیک( در نظارت امنیتی
کشورهای جهان بسیار حائز اهمیت است. یکی از کارآمدترین این ابعاد، فضای ماوراء جو است.
اصطلاح ماوراء جو برای نخستین بار توسط اتحادجماهیر شوروی در 4 اکتبر 1957 مطرح گردید و
در دهههای معاصر به شدت درباره آن پژوهش صورت میگیرد، از آنجایی که تکنولوژی به سرعت در
حال توسعه و گسترش می باشد دستیابی به فضاهای ماوراء نیز میسر شده است. لیکن در سالهای
ابتدایی برای این بعد پر اهمیت، حقوق و قوانینی در نظر گرفته شد. از سویی دیگر چنانچه فرصت
بهرهمندی آن از دست برود موقعیت دیگر قدرت ها برای دستیابی و نظارت و در نهایت کنترل
کشورهای دیگر افزایش می یابد. مادامی که فرآیند قانونسازی و تشکیل حقوق فضایی محدود به
ایجاد و انعقاد کنوانسیونهای منفرد مجزا و موضوعی باشد، تعارضات و تناقضات ذکر شده حتی با
وجود درجه بالایی از هماهنگی و همکاری اجتناب پذیر خواهد بود. چشمانداز رژیم غیر مسلح فضا،
بدون توافق قدرت های فضایی قابل دستیابی به نظر نمی رسد. واضح است رژیمی که در آن نیاز
دیگران نادیده گرفته شود، از طرف سایر کشورهای فعال در فضا رد خواهد شد. کشورهای با تجربه
فضایی وجود دارند که می توانند بر این موضوع اثرگذار باشند، از آنجایی که اغلب دوره ها به ویژه
عصر حاضر در منطقه غرب آسیا رقابت بسیار شدیدی بین کشورها حاکم می باشد بنابراین جایگاه
آن کشوری که بر علوم مختلف علیالخصوص فضای ماوراء جو بیشتر باشد از جایگاه بهتری برخوردار
می گردد، لذا پرداختن به موضوع و عوامل فضای ماوراء جو در منطقه غرب آسیا از این لحاظ دارای
ارزش و اهمیت ویژه ای است.
خلاصه ماشینی:
کشورهای با تجربه فضایی وجود دارند که می توانند بر این موضوع اثرگذار باشند، از آنجایی که اغلب دوره ها به ویژه عصر حاضر در منطقه غرب آسیا رقابت بسیار شدیدی بین کشورها حاکم می باشد بنابراین جایگاه آن کشوری که بر علوم مختلف علی الخصوص فضای ماوراء جو بیشتر باشد از جایگاه بهتری برخوردار می گردد، لذا پرداختن به موضوع و عوامل فضای ماوراء جو در منطقه غرب آسیا از این لحاظ دارای ارزش و اهمیت ویژه ای است .
این قطعنامه بنا به دلایل بسیاری از جمله آغاز دوره رقابت فشرده میان دو ابر قدرت یعنی ایالات متحده آمریکا و شوروی سابق برای تسخیر فضا ضرورت استفاده صلح جویانه از فضا ماوراء جو را بیان داشت وتشکیل کمیته کوپیوس ١ را به عنوان تدوین کننده رژیم حقوقی فضا در قالب سندهای بین المللی اعلام کرد.
نواده توپچی در سال ١٣٨٨، بررسی رژیم حقوقی فضای ماوراء جو زمین و چالش های پیش روی آن مورد کند و کاو قرار داده که ماحصل آن این است که امنیت در فضا از طریق رژیمی مبتنی بر قواعد پذیرش جامعه بین المللی قابل دستیابی است ، نه استقرار سلاح و آرایش نظامی غیر از قدرت های هژمون ، بقیه جهان عجله ای برای تسلیح فضا ندارند.
معاهده فضای ماورای جو (رجوع شود به تصویر صفحه) بیانگر چارچوب اساسی قوانین فضایی بین المللی است و طبق اصول آن ، دولت ها از قرار دادن سلاح های اتمی یا دیگر تسلیحات کشتار جمعی در مدار زمین ، روی سطح ماه و دیگر اجرام فضایی یا در نقاط دیگر فضا منع میشوند.
"United Nation Treaties and Principles on Outer Space", United Nation: New York, 2005.