چکیده:
شبیهسازی حیوانات از شگفتآورترین دستاوردهای عصر جدید است. از زمان تولید اولین حیوان به این روش، محافل دینی در کشورها و مذاهب مختلف، به بررسی ابعاد مختلف تولید احتمالی انسان به این روش پرداختهاند. از جمله ادلهای که مخالفان شبیهسازی انسان مطرح کردهاند آثار مخرب اجتماعی آن است. مقاله حاضر پژوهشی است توصیفی ـ تحلیلی برای بررسی آراء فقهی علمای اهلسنت و شیعه در مورد مهمترین مسائل و پیامدهای اجتماعی شبیهسازی انسان. از بین بردن سنت تباین، بههم خوردن توازن جمعیتی جنس زن و مرد، تولید انسانهای بیهویت، نابودی خانواده، انفجار جمعیتی و کمبود غذا، مهمترین چالشهای اجتماعی شبیهسازی انسان است. آراء علمای اهلسنت و شیعه در هر کدام از این مسائل مطرح و بررسی خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
بهخصوص که علمای ژنشناس معتقدند دیانای موجود در هسته هر سلول سوماتیک (که در شبیهسازی به کار برده میشود) حاوی همه اطلاعات لازم برای تولید یک ارگانیسم جدید است و وقتی شبیهسازی حیوان با موفقیت انجام شد، پس راهی برای انجام آن در مورد انسان نیز وجود دارد (Oback & Wells, 2002, 148).
سید کاظم حائری از علمای شیعه نیز بر این باور است که انجام گسترده شبیهسازی که منجر به از بین رفتن اختلاف زبان و رنگ و شکل شود موجب اختلال نظام خواهد بود و دیگر نمیتوان مدعی و مدعیعلیه، مشتری و خریدار و ظالم و مظلوم را تشخیص داد (حائری، 1387ش، 36).
اما اینکه گفته شود با انجام شبیهسازی امکان تشخیص دزد و پلیس و قاضی و متهم از بین میرود نیز تصورات محکمی نیست، چرا باید فرزند شبیهسازیشده یک خانواده شبیه به فرزند شبیهسازیشده خانواده دیگری باشد؟ مگر قرار است همه از یک سلول کپی کنند؟ بهعلاوه مگر قرار است همه افراد جامعه دست به شبیهسازی بزنند؟ (همان، 1385ش، 190) سید حسن اسلامی این اشکال را نپذیرفته و در رد آن چند نکته را متذکر میشود.
سید حسن اسلامی از علمای شیعه این اشکال را ناشی از تصور غلطی میداند که پنداشته است اولا شبیه سازیانسان به سهولت و سرعت انجام میشود و دوم اینکه با سهولت در دسترس همگان خواهد بود در حالی که اینطور نیست.
این اشکال اساسا با اعتقاد توحیدی و باور به رازقیت الهی سازگار نیست، علاوه بر اینکه بسیاری از کشورها با مسئله کاهش جمعیت و پیر شدن نسل خود روبهرو هستند که شبیهسازی بر فرضی که واقعا سبب افزایش جمعیت شود میتواند راهحلی برای آنها باشد و نمیتوان آن را بهطور مطلق ممنوع دانست.