چکیده:
گردشگری، یکی از منابع مهم اقتصادی و عاملی موثر در توسعة فرهنگی و اجتماعی محسوب میشود. گردشگری با اشتغالزایی مستقیم و غیرمستقیم و درنتیجه کسب درآمد برای مقاصد گردشگری، نقش مهمی در اقتصاد این مناطق ایفا میکند. کسب درآمد مستلزم جذب گردشگر است. بهمنظور برخورداری از منافع گردشگری، تعیین اولویت توان مقاصد گردشگری اهمیت بسیاری دارد. نبود اولویتهای مشخص به ابهام در سرمایهگذاری و هدررفت سرمایهها منجر میشود. تعیین اولویت توان جاذبههای گردشگری برای مدیریت بهینه بهمنظور کوتاهکردن زمان بازگشت سرمایه و افزایش بازدهی سرمایهگذاری ضروری است. هدف این پژوهش، تعیین میزان اهمیت و اولویت جاذبههای گردشگری شهر بیرجند است. روش پژوهش با توجه به هدف از نوع کاربردی و ازنظر روش توصیفی ـ تحلیلی و پیمایشی است. دادهها با استفاده از منابع اسنادی ـ کتابخانهای و پرسشنامه، بازدید میدانی و مصاحبه با کارشناسان و گردشگران 12 مکان گردشگری شهر بیرجند گردآوری شده است. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران با خطای 0.075درصد، 205 گردشگر محاسبه شده است. در این مطالعه از تحلیل سلسلهمراتبی چندمعیارة فازی و تحلیل خاکستری برای اولویتبندی مکانهای نمونه استفاده شده است. با توجه به نتایج فرایند تحلیل سلسلهمراتبی فازی شاخصهای دسترسی با وزن 0.2987 و ارزش بصری با وزن 0.1726 بیشترین اهمیت را در سطحبندی مکانهای گردشگری دارند. براساس نتایج نهایی تحلیل خاکستری باغ اکبریه بهترین رتبه را دارد و قلعة بیرجند و بند امیرشاه در رتبة بعدی قرار دارند؛ بنابراین این مکانها قابلیت و پتانسیل بیشتری برای سرمایهگذاری در راستای رونق گردشگری خواهند داشت. ترکیب مدل فازی و تحلیل خاکستری ازجمله نوآوریهای این مقاله است.
خلاصه ماشینی:
برنامه ریزی و تخصیص بودجه لازم به منظور ایجاد زیرساخت برای همه جاذبه ها امکان پذیر و اقتصـادی نیسـت ؛ بنابراین سطح بندی براساس شاخص های علمی، راهگشای برنامه ریزان برای اتخاذ تدابیر لازم به منظـور آمـاده سـازی زیرساخت ها با هدف جلب سـرمایه گـذاری بخـش خصوصـی در راسـتای حرکـت بـه سـوی برنامـه ریـزی پایـدار گردشگری است ؛ همچنین نبود پژوهش های مشابه این موضوع در منطقه مدنظر بر اهمیت و ضـرورت ایـن مطالعـه افزوده است .
با توجه به پیشینه پژوهش ، یکی از اولویت های مهم توسعه گردشگری، شناسایی تـوان جاذبـه هـای گردشـگری است تا براساس آن ، اولویت بندی برای برنامه ریزی به منظور ایجاد و ارائه تسهیلات و زیرساخت ها صورت پذیرد یا براساس آن مشوق ها و تضمین های لازم به سرمایه گذاران بخش خصوصی اعطا شود.
(رجوع شود به تصویر صفحه) با توجه به نتایج به دست آمده (جدول ٦) مشخص شد شاخص های دسترسی بـا وزن ٠,٢٩٨٧، ارزش بصـری بـا وزن ٠,١٧٢٦ و حجم تقاضا با وزن ٠,١٣٣٨، بیشترین تأثیر را در رونـق مکـان هـای نمونـه گردشـگری و در مقابـل شاخص های ارائه محصولات جانبی با وزن ٠,٠١٨٢ و نزدیکی به مرکز پلیس و آتش نشانی با وزن ٠,٠٣٢٣، کمتـرین ضریب تأثیر را در رونق گردشگری این مکان ها داشته است .
سطح بندی مکان های نمونه با توجه به شاخص های ده گانه برای تعیین سطح رونق و پتانسیل گردشگری مکان ها براساس شاخص های ده گانه پژوهش و اوزان هریک از این شاخص ها، از تحلیل رابطه خاکستری استفاده شده است .