چکیده:
احادیث پیامبر و اهل بیت در کنار قرآن در معرفت بخشی و ارائه معارف الهی نقشی اساسی دارد. روشن است که همه منقولات و مرویات به لحاظ اعتبار از درجه یکسانی برخوردار نیستند؛ برخی ذاتاً یا به کمک قرائن علمآورند، بعضی دیگر تنها توانایی ظنآوری را دارند و پارهای از روایات جز ایجاد احتمالی ضعیف هیچ نقشی ندارند. در خصوص قسم اول و سوم در اینجا سخنی نیست، اما نسبت به پذیرش و نقش قسم دوم، سه دیدگاه عمده خودنمایی میکند که به نظریه حداقلی، اعتدالی و حداکثری مشهور است. در این نوشتار با پذیرش نظریه میانی بر این باور تأکید میشود که خبر واحد عاری از قرینه افزون بر دانش فقه، در دیگر دانشهای اسلامی و انسانی نیز حجت است.
خلاصه ماشینی:
برخی از دانشمندان اهل سنت نقش عقل نیز در امتناع تبانی بر کذب در خبر واحد را افزوده و گفتهاند: متواتر حدیثی است كه گروهی آن را نقل كردهاند به نحوی كه عقل و عادت تبانی بر كذبشان محال مینماید و این شرط باید در تمام طبقات از اول سند تا به آخر وجود داشته باشد (صبحي، علوم الحدیث و مصطلحاته، بیتا: 147)؛ در نتیجه، خبر واحد که در مقابل خبر متواتر قرار دارد، خبری است که عادتاً توانایی نفی کذب از ساحت خود را نداشته باشد، خواه یک طریق داشته باشد یا طریقهای متعدد.
طبیعی است به پیروی از تعدد علوم و دانشهای مختلف، أحادیث علمی نیز متعدد و به گروههای گوناگون دستهبندی میشود که در همه اینها جواز تمسک و حجیت مطرح است، خواه به عنوان تفسیر برخی از قرآن یا به عنوان بخشی از مطلق معارف مطرح در دین و صادر از لسان معصوم (علیهم السلام)در نظر گرفته شوند.
برخی از موارد حجیت خبر واحد در عرصه دانش حدیث در ذیل میآید: یک ـ اصل دانش درایه علم درایه مستند به روایت معروف از امام صادق (علیه السلام)است که میفرماید: «حَدِیثٌ تَدْرِیهِ خَیرٌ مِنْ أَلْفٍ حَدیث تَرْوِیهِ» (صدوق، معانی الاخبار، 1361: 2).
. طبیعی است به تبع تنوع و تعدد علوم و دانشهای مختلف آن، حدیث علمی نیز متعدد و به گروههای گوناگون دستهبندی شود که در همه اینها حجیت و جواز استناد مطرح است، خواه به عنوان تفسیر برخی از آیات قرآن یا به عنوان بخشی از مطلق معارف مطرح در دین و صادر از لسان معصوم (علیه السلام).