چکیده:
یکی از موضوعات پژوهشی قابل توجّه در متون ادبی، بررسی روابط عرفا و سلاطین و نوع
گفتمان حاکم برآن است. در این مقاله نامه شمارة پانزده عبدالرّحمن جامی؛ عارف و شاعر عصرر
تیموری خطاب به سلطان حسین بایقرا به عنوان نمونه روابط خانقاه و حکومرت مرورد بررسر ی
قرار گرفته است. هدف پژوهش مشخّص نمرودن کرارکرد و نقرش نامره ، گفتمران حراکم بررآن ،
شناسایی بیشترین کنش های گفتاری بکار رفته، چگونگی روابط قدرت و ایدئولوژی نویسندة نامه
در ارتباط با طبقه حاکم است. نگارندگان در این پژوهش با توجّه به بافت موقعیّتی وبا استفاده از
نظریه تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف و به شیوة توصیفی- تحلیلی در سه سطح توصیف،
تفسیر و تبیین به بررسی سوالات و پاسخ به آن ها پرداخته اند. یافته های تحقیق نشان می دهرد کره
جامی در جایگاه عرفانی، با اتّخاذ گفتمان عارفانره - ادیبانره و بکرارگ یری سرب اندرزنامره ای و
ابزارهای موثّر بیانی، سلطان حسین را به پرهیز از جنگ و خونریزی، مصالحه، اجرر ای عردالت و
توسّل به یاری خداوند ترغیب نموده است. جهت گیری ضمنی این نامه عرلاوه برر حفر اقتردار
نویسنده، باز تولید اندیشه ایرانشهری و ایدئولوژی خانقاهی- سیاسی فرقه نقشبندیّه است
خلاصه ماشینی:
در مرحلۀ تبیین به سه پرسش پاسخ دادهایم: 1- کارکرد اصلی متن نامه چیست؟ 2- چه نوعی از روابط قدرت در سطوح گوناگون نهادی، اجتماعی و موقعیّتی در شکل دادن این گفتمان مؤثر بوده است؟ 3- گفتمان غالب در متن کدام است و آیا در خدمت حفظ روابط موجود قدرت بوده است یا در جهت دگرگون ساختن آن ؟ سؤالات تحقیق عبارتند از: 1- نامه شمارۀ پانزده جامی به سلطان حسین بایقراچه کارکرد و نقشی دارد؟ 2- گفتمان غالب در این نامه چیست؟ 3- با توجّه به تحلیل در سطح کاربرد شناسی، بیشترین کنشهای گفتاری به کار رفته در نامه کدام است ؟ 4 - روابط قدرت و ایدئولوژی نویسنده در نامه در ارتباط با طبقۀ حاکم چگونه بازتولیدشده است ؟ نگارندگان به دلایل ذیل به ارائۀ این پژوهش پرداختهاند: 1- معرّفی جامی به عنوان شخصیّت برجستۀ اجتماعی، سیاسی، عرفانی و ادبی عصر تیموری و تنها عارفی که علاوه بر طبقات مختلف اجتماعی با بیشتر سلاطین و وزرای روزگار خود حتّی سلاطین بلاد دور دست چون امپراطوری عثمانی، هند، آق قویونلو و قرا قویونلو ارتباط مستحکم داشته و دارای احترام خاصّ نزد آنها بوده است وازاین جایگاه و پایگاه اجتماعی و سیاسی خود برای ارشاد سلاطین و حلّ مشکلات مردم در نزد آنها استفاده نموده است.