چکیده:
ادبیات وهمناک، شگفت و شگرف یکی از شاخههای شناختهشده در میان انواع ادبی جهان است که بهدلیل گستردگی آن، نظریههای متعددی در این حوزه ادبی مطرح شده است. ازسوی دیگر، بسیاری از متون ادب فارسی نیز از این ویژگی برخوردارند، اما چنانکه بایسته است هدف پژوهش واقع نشدهاند. در حوزه عرفان، بهدلیل ارتباط با امور ماوراءطبیعی، آثار متعددی بهقلم عرفا خلق شده که با موضوعات وهمانگیز و فراواقعی گره خورده است. کشفالاسرار روزبهان بقلی از این زمره است که دربردارنده مکاشفات و سیر انفسی و روحانی نویسنده است. او در این سیر و سفر روحانی با موجودات فراطبیعی و مکانهای شگفتانگیز روبهرو شده و ازهمهمهمتر ملاقاتها و گفتوگوهایی با خداوند داشته است. همین موضوع صبغهای شگفتانگیز، ماورائی و وهمآفرین به اثر داده است. در این مقاله نویسندگان میکوشند تا علاوهبر تبیین ادبیات وهمناک و ماورائی، با استفاده از عناصر و ابزار مورد استفاده روزبهان ازجمله رمز، استعاره و...، به توصیف و شرح عناصر ادبیات وهمآمیز و فضاسازی فراواقعگرایانه در کشفالاسرار بپردازند. گفتنی است روزبهان برای تبیین این سیر و تجربه روحانی، با بهرهگیری از ابزار متعدد، در سه ساحت عالم درونی، بیرونی و ماورائی، ارتباط خود را با عالم غیب و موجودات خارقالعاده آن بهتصویر کشیده و این به کشفالاسرار او رنگوبوی منحصربهفردی داده است.
خلاصه ماشینی:
در برخی از مناظر طبیعت ، که روزبهان به توصـیف و تـصویرپردازی از آن مـی پـردازد، و در اثنای آن بیان می کند که گویی خداوند را مشاهده کرده اسـت یـا عـالم غیـب و ملکـوت را دیده است ، این تصور برای خواننده پیش می آید که آیا روزبهان به راستی خداوند را در ایـن هیئت دیده است یا اینکه مناظر زیبای طبیعت ذهنش را به این سـمت مـی کـشاند کـه یـا تصاویر و مناظر زیبای طبیعت را جلوه ای از حضور خداوند بداند یا اینکه بـه بحـث التبـاس توجه داشته باشد.
۳. عوالم ماورائی و فراواقعی (عالم غیب ) این بخش که بیشترین بخش را از کتاب کشف الاسرار روزبهان بقلی به خود اختـصاص داده است ، بیشترین نمود و کارکرد را در ادبیات وهمناک نیز دارد؛ چراکه می توانیم با توجـه بـه توضیحات و توصیفات خاص شیخ روزبهان ، میزان باورپذیری خواننده نسبت به امور، تردید، شگفتی ، اعجاب ، ترس و احساساتی از این قبیل را تحت بررسی قرار دهـیم .
۴. پیوند سه عالم بیرونی ـ درونی ـ ماورائی همان طور که مشاهده کردیم ، سیر و سفر روحانی ای که روزبهان آغـاز کـرده اسـت ، بـا عـوالم درونی ، بیرونی و ماورائی و رخ دادهای خارق العاده و امور شگفت انگیزی در حیطه این سه عـالم بیان شده است که با توجه به توصیفات و تصویرسازی هـایی کـه انجـام داده اسـت ، توانـستیم میان آنها ارتباط پیدا کنیم .