چکیده:
یکی از مسائل مهم و بحث انگیز دعاوی مدنی، چگونگی جبران مالی خسارت معنوی است که عموما موجب تشتت آراء قضایی می گردد. مقاله پیش رو، ابتدا تعریفی مختصر و کامل از خسارت معنوی ارائه می دهد، سپس به این مسئله می پردازد که اساسا از نظر حقوق دانان، خسارت معنوی جبران پذیر است یا خیر؟ در صورت مثبت بودن پاسخ، براساس رویه قضایی کشور ما و سایر کشورها، مکانیسم جبران چگونه است؟ در پایان نیز نمونه هایی از آراء دادگاه های داخلی و خارجی بیان می شوند که در آنها رای قاضی بر جبران مالی خسارت معنوی بوده است.
خلاصه ماشینی:
مطابق مادة ١ قانون مسئولیـت مدنـی: «هر کس بدون مجوز قانونی عمداً یـا در نتیجـۀ بیاحتیاطی به جان یا سلامتی یا مال یا آزادی یا حیثیت یا شهرت تجارتی یا بـه هـر حـق دیگری که به موجب قانون برای افراد ایجـاد گردیـده ، لطمـه ای وارد نمایـد کـه موجـب ضرر مادی و معنوی دیگری شود، مسئول جبران خسارت است ».
هم چنین براساس مـادة ٢ آن : «در موردی که عمل واردکنندة زیان موجب خسارت مادی یـا معنـوی زیـان دیـده شده باشد دادگاه پس از رسیدگی و ثبوت امر، اورا بـه جبـران خسـارت مزبـور محکـوم مینماید و چنانچه عمل واردکنندة زیان موجب یکی از خسارات مزبور باشـد، دادگـاه او را به جبران همان نوع خساراتی که وارد کرده محکوم خواهد نمود».
در مادة ٥٨ قانون مجازات اسلامی ١٣٧٠ نیـز از ضرر معنوی یاد شده اسـت : «هرگـاه در اثر تقصیر یا اشتباه قاضی در موضوع یا در تطبیق حکم بر مورد خاص ، ضرر مادی یـا معنوی متوجه کسی گردد، در مورد ضرر مادی در صورت تقصیر، مقصــر طبـق مـوازین اسلامی ضامن است و در غیر این صورتْ خسارت به وسـیلۀ دولـت جبـران مـیشـود و موارد ضرر معنوی، چنانچه تقصیر یا اشتباه قاضی موجب هتک حیثیـت از کسـی گـردد، باید نسبت به اعادة حیثیت او اقدام شود».
در اینجا باید این سئوال را مطرح کرد که پرداخت خسـارت مـالی بـه اینهـا از چـه باب است ؟ حقوق دانان پاسخ مـی دهنـد کـه جبـران خسـارت در اینجـا از بابـت تـأمین خرسندیهای معنوی است نه برای جبران خسارت .