چکیده:
استقرار هر عنصر شهری در موقعیت فضایی- کالبدی خاصی از سطح شهر، تابع اصول، قواعد و سازوکار خاصی است که در صورت رعایتشدن، به موفقیت و کارایی عملکردی آن عنصر در همان مکان مشخص خواهد انجامید. تعیین مکان مناسب برای ایجاد مراکز ورزشی یکی از مهمترین وظایف و اهداف مدیران شهری است که باید قبل از اجرا، در یک چارچوب سیستماتیک آمادهسازی شود. در کلانشهر تهران، کمبود فضاهای تفریحی- ورزشی و توزیع نامناسب آن با توجه به جمعیت هر منطقه، از مشکلات اساسی شهروندان این شهر بوده است. میزان سرانه فضای ورزشی در شهر تهران، 50 سانتیمتر مربع برای هر نفر است. همچنین در منطقه 10 شهرداری تهران، اماکن و فضاهای ورزشی بهصورت بهینه و متناسب با جمعیت تخصیص فضایی صورت نگرفته است؛ بنابراین ساماندهی و توسعه فضایی این مراکز، مهم بهنظر میرسد. هدف از پژوهش حاضر ساماندهی فضایی- مکانی و توسعه کالبدی فضاهای ورزشی در منطقه 10 تهران است. روش تحقیق از نوع توصیفی-تحلیلی است که با بررسی و مطالعه ادبیات تحقیق در حوزههای کاربری اراضی و مکانیابی، به تعیین 9 معیار موثر در ساماندهی مراکز ورزشی ازطریق همپوشانی لایههای اطلاعاتی (Overlay) در محیط نرمافزارArc GIS ، بهترین مکانها را در تناسب با هدف شناسایی میکند. نتایج تحقیق نشان میدهد که مراکز ورزشی در منطقه 10 تهران بهلحاظ نحوه توزیع، در وضعیت مطلوبی قرار ندارند و توزیع این مراکز بهصورت اتفاقی صورت گرفته است. بدین ترتیب پس از بررسی مکانهای مناسب برای احداث مراکز ورزشی و تطبیق آن با واقعیات زمینی، چندین مکان برای ایجاد مراکز ورزشی جدید برای این منطقه پیشنهاد شده است. همچنین مشخص میشود، بهکارگیری تکنیکهای تصمیمگیری چندمعیاره بههمراه تحلیل فضایی GIS میتواند بهعنوان ابزاری کارآمد در مکانیابی فضاهای ورزشی مورد استفاده قرار گیرد. قرارگیری فضاهای ورزشی در جوار راههای ارتباطی و فاصله مناسب آن، از کاربریهای صنعتی و نظامی بهخوبی قابلیت و توانایی مدل تحلیلی پژوهش را به اثبات میرساند.