چکیده:
حقوق بشر و حقوق شهروندی از حقوق ذاتی و طبیعی انسان نشات گرفته و در طول تاریخ به آنها توجه خاصی شده است. اگر چه پس از گذشت بیش از نیم قرن از عمر سازمان ملل متحد، در عصری که آن را عصر تکنولوژی و ارتباطات می نامیم، هنوز انسان های بسیاری بر اثر جنگ های داخلی و آشوب های قومی، فقر و گرسنگی، خشکسالی، نبود بهداشت یا حتی ابتدایی ترین امکانات زندگی جان خود را از دست می دهند. هنوز خلا وجود سازوکاری مشخص که بتواند خط مشی یک واکنش منطقی و معقول و در عین حال قاطع و موثر را برای مقابله با بحران های بشری ترسیم کند، حس می شود. «مسئولیت حمایت» در واقع ارائه راهکاری جدید و در عین حال دقیق و برنامه ریزی شده برای این است که جایگزینی مناسب برای مفهوم چالش برانگیز «مداخله بشردوستانه» باشد؛ البته «مسئولیت حمایت» مفهومی کاملا متفاوت از مداخله بشردوستانه است. مجموعه اقداماتی که به موجب این دکترین باید صورت بگیرد، شامل سه بعد مسئولیت پیشگیری، مسئولیت واکنش و مسئولیت بازسازی است. این دکترین راهبردی کاملا بشردوستانه برای حمایت و حفاظت هر چه بیشتر از حقوق بشر و شهروندی تلقی می گردد. این راهبرد راه حلی مفید و کارآمد برای حکومت های در معرض بحران یا بحران زده براساس حقوق شهروندی است.
خلاصه ماشینی:
ماهیت «مسئولیت حمایت» و تعهدات جامعه جهانی و به خصوص شورای امنیت در راستای این دکترین چه می باشد و چگونه میتوان در زمان ناکارآمدی شورا به این دکترین متوسل شد؟ از طرفی، برداشتهای سنتی از مفاهیمی همچون حاکمیت منجر به این میشود تا حاکمان دیکتاتور خود را مصون از هر گونه مداخله خارجی فرض کنند و بدین واسطه سیطره ظلم خود را در سرتاسر قلمرو حاکمیتی خود گسترش دهند؛ بدون این که کوچکترین نگرانی نسبت به واکنش جامعه جهانی داشته باشند و از دیگر سو، هرگونه واکنشی نیز ممکن است با اعتراض سایر کشورهایی مواجه شود که از بیم مداخله کشورهای قدرتمند، سریعا واکنش نشان می دهند.
گزارش کمیسیون در دسامبر سال 2001، با عنوان «مسئولیت حمایت» به چاپ می رسد و پس از پذیرش در اجلاس سران در سپتامبر 2005 بیشتر مورد توجه جامعه جهانی قرار می گیرد و بحث های زیادی را در محافل مختلف و در میان کشورها، سازمان های بین المللی، نهادهای مدنی و صاحب نظران حقوق بین الملل موجب می شود.
بیتردید دکترین مسئولیت حمایت مکمل مداخله بشردوستانه و در حقیقت شکل پیشرفته و تکامل یافته آن است، همانگونه که کوفی عنان دبیرکل وقت سازمان ملل در گزارش سال 2005 خود موسوم به «آزادی بیشتر: به سوی توسعه، امنیت و حقوق بشر برای همه»، میگوید: مسئولیت حمایت دیگر منحصرا به عنوان جانشینی برای مداخلات بشردوستانه تلقی نمیشود، بلکه رویکردی در ارتقای تعهد تمام ملتها به حکومت قانون و امنیت انسانی محسوب میشود (Carsten,2007:107).