چکیده:
در مسیر پروژه ملت سازی عصر پهلوی اول، ایجاد تغییرات بنیادین در ایده ایرانیت قدیم و خلق ایده ایرانیت جدید بر مبنای الگوی ایرانی تجدد مدنظر ایدئولوگ ها و سیاستگذاران این دولت بود. در راستای تحقق این هدف، دولت از دستگاه های ایدئولوژیک نظیر آموزش و پرورش و ابزارهای آموزشی همچون کتاب های درسی بهره مند گردید. این مقاله برآن است تا با استفاده از روش تحلیل تاریخی و روش تحلیل محتوا که مبتنی بر آمار و ارقام است، به بررسی وجوه فرهنگی ایرانیت جدید در محورهای ادبیات، زبان، خط، هنر و آداب و رسوم ملی بپردازد. یافته های تحقیق حاکی از آن است که سیاستگذاران آموزشی و مولفان کتاب های درسی در انعکاس مفاهیم و مصادیق فرهنگی ایرانیت جدید، نظیر تاکید بر زبان فارسی به عنوان زبان ملی، آداب و رسوم ملی، هنر ایرانی، مفاخر ادبی ایران و... برقراری ارتباط با ایران باستان را همواره مدنظر داشته و در همین راستا بیشترین تاکید شان بر ادب مشترک (متون ادبی و مفاخر ادبی) و سپس زبان فارسی بوده است.
خلاصه ماشینی:
بر این اساس پرسش اصلی این مقاله به صورت زیر است : از آنجاییکه یکسان سازی فرهنگی از طریق دستگاه های آموزشی یکی از وجوه مهم روند ملت سازی در دولت پهلوی اول به شمار میآید، سیاستگذاران آموزشی و مؤلفان کتاب های درسی چه رویکردی بر مقوله ی فرهنگ مشترک در الگوی ایرانیت جدید داشته اند، و به لحاظ کمی بیشترین میزان توجهشان بر کدام یک از مؤلفه های فرهنگی (زبان ، خط ، ادب ، هنر و آداب و رسوم مشترک و ملی) معطوف بوده است ؟ بررسی پژوهش های صورت گرفته در این رابطه ، بیانگر آن است که در زمینه ی پروژه ی هویت سازی عصر پهلوی اول ، آثار ارزشمندی، نظیر تبارشناسی هویت جدید ایرانی عصر قاجاریه و پهلوی اول به قلم محمدعلی اکبری، هویت ایرانی به سه روایت اثر احمد اشرف ، ایدئولوژی سیاسی و هویت اجتماعی در ایران ، دیباچه ای بر مفهوم همبستگی ملی به قلم حسین بشیریه ، نیز درباره ی هویت ملی و پروژه ی ملت سازی اثر داریوش آشوری، و ...
توجه ویژه به فردوسی در کتاب های درسی عصر پهلوی اول به گونه ای بود که مؤلفان کتاب های درسی، فردوسی را از «اکابر شعرا و اعاظم بلغاء، ایران و یکی از بزرگترین مفاخر ایرانیان » (قریب گرکانی، ١٣١٦: ١٤) معرفی کرده و نوشته اند: «[فردوسی] در ایران دوستی بسیار متعصب بوده و اوقات خود را به مطالعه ی کتب تاریخ پارسی و تازی میگذرانید و چنانکه از آثار او معلوم میشود زبان پهلوی نیز میدانست .