چکیده:
سردستگی که با طراحی، تشکیل، سازماندهی یا اداره گروه مجرمانه، موجب تحقق جرم میشود، به سبب تسهیل در ارتکاب جرم از حیث رفتار معاونت در جرم است، ولی از طرف دیگر چون باعث میشود که سردسته بدون اینکه در انجام جرم مباشرت داشته باشد، بر اساس ماده 130 ق.م.ا به حداکثر مجازات شدیدترین جرمی که اعضای آن گروه در راستای اهداف گروه مرتکب شوند، محکوم میگردد، لذا عامل مشدده مجازات است. در مواردی که مجازات شخصی بر اساس قوانین خاص به دلیل رهبری یا تشکیل باند، شبکه یا تشکیلات تشدید میشود نمیتوان مجازات وی را مجدداً بر اساس ماده 130 ق.م.ا در نظر گرفت. اشخاص حقوقی علیرغم داشتن مسئولیت کیفری نمیتوانند عضو یا سردسته گروه مجرمانه شوند. با لحاظ اینکه حداقل اعضای گروه باید سه نفر باشد، زمان سردستگی گروه، زمان طراحی، تشکیل، سازماندهی یا اداره گروه مجرمانه است نه زمان وقوع جرم که از این جهت در صورت جرم کاهش اعضای گروه به زیر سه نفر تأثیری در مجازات سردسته ندارد.
خلاصه ماشینی:
آنچه که بحث راجع به سردستگی در حقوق کیفری را ضروری کرده است سئوالات و ابهاماتی است که در خصوص ماهیت سردستگی و چگونگی مجازات آن وجود دارد به اینکه آیا سردستگی یکی از عوامل مشدده مجازات است یا یک جرم خاص میباشد؟ آیا شخص حقوقی میتواند عضو یا سردسته گروه مجرمانه باشد؟ افرادی که تحت عنوان باند، شبکه یا سازمانیافته بودن مجازاتشان بر اساس قوانین خاص تشدید میشود آیا بهواسطه سردستگی نیز مجازاتشان مجددا تشدید میگردد؟ به منظور پاسخ به سئوالات فوق و تبیین سردستگی و مطالب مرتبط با آن، با استفاده از آموزهها و قواعد فقهی و حقوقی، از آنجا که تحلیل یک موضوع حقوقی (جزایی) مستلزم شناسایی تطبیق آن حداقل با یکی از تأسیسات حقوقی (قانونی) و مقومات تحقق آن و سپس ضمانت اجرا است، لذا مباحث این مقاله ابتدا تحت عنوان «ماهیت حقوقی سردستگی» و سپس «شرایط تحقق سردستگی» و در انتها «مجازات سردستگی» مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.
همچنان که ممکن است شخصی با وجود سردستگی گروه مجرمانه خود مباشرت در ارتکاب آن جرم نیز داشته باشد، در این صورت هم نمیتوان مرتکب را به تحمل هر دو مجازات مباشرت و سردستگی محکوم کرد، بلکه صرفا به تحمل حداکثر مجازات جرم ارتکابی محکوم میگردد، چرا که سردستگی جرم مستقلی نیست تا بین سردستگی و مباشرت تعدد حاصل شود بلکه آن یک عامل مشدده است، از این جهت میتوان گفت شخصی که به مباشرت در جرمی سردستگی آن جرم را بر عهده داشته است به لحاظ ماهوی یک رفتار انجام داده است و یک مجازات تعیین و اجرا خواهد شد که آن همان مجازات سردستگی خواهد بود زیرا مجازات سردسته حداکثر مجازات آن جرم است که میتواند بیشتر از مجازات مباشر آن جرم باشد.