چکیده:
زمینه: مهمترین رکن توسعه هر کشوری پژوهش است و ازاینرو کشورهای توسعه یافته مقدار قابل توجهی از درآمد ناخالص خود را صرف پژوهش میکنند و در نتیجه شغل بعضی از افراد پژوهشگری شده است. وجه متمایز پژوهش از سایر فعالیتها مانند مطالعه و خلاقیت و نوآوری سیستمانیک در مقیاس دانش است که باعث رقابتپذیری شرکتهای اقتصادی و حتی کشورها شده است. هر چه نوآوری و خلاقیت در کشوری بیشتر باشد از لحاظ اقندار بر دیگر کشورها برتری دارد. نوآوری و خلاقیت زیرساختهای خاصی میطلبد که یکی از آنها زیرساختهای حقوقی و اخلاقی است. هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی زیرساختهای حقوقی و اخلاقی بروز خلاقیت در جامعه است. روش: روش پژوهش شبهتجربی است. نخست با بررسی متون و مصاحبه با خبرگان عوامل اخلاقی و حقوقی مؤثر بر خلاقیت استخراج و سپس با استفاده از فن دیماتل روابط بین آنها بررسی شد. جامعه آماری تمام متخصصان حوزه اخلاق، حقوق، خلاقیت و نوآوری است و نمونه آماری ۳۰ نفر است که به شیوه گلوله برفی انتخاب شدهاند. یافتهها: تحلیل نتایج نشان میدهد کمبودها، امکانات بیش از حد، دسترسی آسان به محاکم قضایی، شناخت اثرات فردی و اجتماعی انجام فضایل، قوانین مناسب و وجود شفافیت از مهمترین عوامل اخلاقی و حقوقی برای خلاقیت و نوآوری است. محیط اجتماعی، تربیت، پایبندی الگوها به اخلاق، شناخت فضایل و رذایل، اجرای بدون ملاحظه قانون، شناخت پاداشهای انجام فضایل و شناخت مجازاتهای انجام رذایل معلولها هستند. نتیجهگیری: برای ایجاد فضای مناسب برای خلاقیت و نوآوری در کشور نخست باید آموزشهای حقوقی و اخلاقی داده شود. الگوها علیالخصوص حاکمیت به رعایت حقوق مالکیت فکری پایبند باشد. همچنین دسترسی به محاکم قضایی برای رسیدگی به تخلفات سهل باشد.
خلاصه ماشینی:
تاریخ دریافت: ١٣٩٧/٠٤/١٤ تاریخ پذیرش: ١٣٩٨/٠٣/١٨ زیرساختهای حقوقی و اخلقی نظام نوآوری و خلقیت *1 سید حاتم مهدوی نور محمد حسن قربانی ٢ داود ثمری ٣ چکیده زمینه: مهمترین رکن توسعه هر کشوری پژوهش است و ازاینرو کشورهای توسعه یافته مقدار قابل توجهی از درآمد ناخالص خود را صرف پژوهش میکنند و در نتیجه شغل بعضی از افراد پژوهشگری شده است.
یافتهها: تحلیل نتایج نشان میدهد کمبودها، امکانات بیش از حد، دسترسی آسان به محاکم قضایی، شناخت اثرات فردی و اجتماعی انجام فضایل، قوانین مناسب و وجود شفافیت از مهمترین عوامل اخلقی و حقوقی برای خلقیت و نوآوری است.
به دو جهت پژوهش به حقوق و اخلق ارتباط پیدا میکند: الف( حد پژوهش از نظر اخلقی و حقوقی چیست؟ آیا میتوان دست به هر نوآوری و خلقیتی زد؟ برای مثال آیا میتوان محصولی را خلق کرد که انسان را نابود کند؟ ب( مالکیت آنچه انسان خلق میکند متعلق به کیست و فرد خلق چه حقوقی نسبت به آن دارد؟ پاسخ به این پرسش مباحث مالکیت مادی و معنوی را ایجاد کرده است.
در پژوهشی که در زمینه رعایت اخلق در پژوهشهای زراعی ایران روی ١٢٦٩ مقاله منتشر شده از سال ١٣٦٠- ١٣٨٣ انجام شده است، مشخص شده است که ٢٦ درصد تخلف اقتباس ایده بدون ذکر نام داشتهاند.
حال پرسش این است که چرا حقوق مالکیت معنوی و اخلق پژوهش در کشور رعایت نمیشود؟ با توجه به آن اهمیتی که خلقیت و نوآوری در پیشرفت کشور دارد لزم است برای رعایت حقوق مالکیت مادی و معنوی آثار حاصل از فعالیتهای پژوهشی تدبیری اندیشیده شود.