چکیده:
آثار کلاسیک، در هر زمینة علمی، بر پایة دانشی انباشته استوار هستند و بهواسطة یافتههای تازه و نوآوریهایشان در شمار آثار مهم رشتهای خاص قرار میگیرند و سبب جریانسازی میشوند. کتاب دستورکارها، جایگزینها و سیاستهای عمومی اثر جان کینگدان که نخستین بار در سال 1984 انتشار یافت، یکی از آثار کلاسیک در علوم سیاسی و سیاستگذاری عمومی است. این اثر میکوشد منطق فرایند سیاستگذاری را تا پیش از مرحلة نهایی تصمیمگیری و قانونگذاری، یعنی تا جایی که ایدهها و طرحها ظهور میکنند و دستورکارها و گزینههای جایگزین برای اقدام شکل میگیرند، توضیح دهد. در اینجا میکوشیم شرحی موشکافانه از مبانی روششناختی، امکانات نظری و یافتههای این اثر داشته باشیم و برآنیم که چنین شرحی میتواند بینشی مفید برای پژوهش در زمینه سیاستگذاری عمومی در ایران فراهم سازد.
خلاصه ماشینی:
دستورکار، جايگزين ، سياست عمومي، علم سياست ، جان کينگدان مقدمه پرسش کنوني دستورکارها، جايگزين ها و سياست هاي عمومي دربارة سرشت فرايند سياستگذاري است «چه چيزي باعث ميشود که در زماني خاص ، افراد درون و پيرامون حکومت به برخي موضوعات توجه نشان دهند و به برخي ديگر خير؟» (١ :٢٠١٤ ,Kingdon).
باوْمگارتنر که خود در اواخر دهۀ ١٩٧٠، دانشجوي علم سياست در دانشگاه ميشيگان بوده است ، به ياد ميآورد که بارها دربارة اين پرسش با کينگدان گفتگو کرده و پاسخ استاد چنين بوده است : اگر فرايند سياستگذاري واقعا دربردارندة عناصر تصادفي (يا شبه تصادفي) باشد، نميتوان از تعيّن يافتگي آن سخن گفت ؛ ديگر اينکه شمول ٨ِ اصل تصادفيبودن سبب نشده است که زيست شناسي و ژنتيک به ناحيه هاي غيرعلميِ پژوهش تعميم يابند.
کينگدان تمايزي از ديدگاهي ديگر نيز ميان مشارکت کنندگان ميگذارد و آن ها را به «دسته پيدا»٢٤ و «دسته پنهان »٢٥ در فرايند سياستگذاري تفکيک ميکند: دستۀ نخست ، که در معرض توجه افکار عمومي و رسانه ها هستند، دربردارندة بازيگراني چون رئيس جمهور و مقامات عاليرتبۀ رياست جمهوري، اعضاي برجستۀ کنگره ، رسانه ها و عواملي چون احزاب سياسي و کارزارهاي انتخاباتي است که هر يک تاثير بيشتري بر دستورکار دارند.
چرا يک مجموعۀ خاصي از مسائل توجه مقامات حکومت را جلب ميکند و برخي مسائل ديگر که شايد در نظر مهم باشند مورد توجه قرار نميگيرند يا کنار گذاشته ميشود؟ جريان دوم به اين واقعيت اشاره دارد که يک حلقه سياستگذاري دربرگيرندة متخصصان ، بوروکرات ها، کارکانان دفتر بودجه و در دفتر برنامه ريزي و ارزيابي، کارکنان کنگره ، دانشگاهيان ، گروه هاي ذينفع و پژوهشگران وجود دارد که بر طرح و تدوين طرح ها (پروپزال ها) متمرکز است .