چکیده:
سطح رقابتپذیری کشورهای جهان یکی از معیارهای مهمی است که بسیاری از متغیرهای اقتصاد خرد و کلان را در نظر میگیرد. این شاخص در راستای حفظ بقای هر کشوری، نقش مهمی را بازی میکند؛ در این راستا این نوشتار با هدف سنجش و تحلیل فضایی شاخصهای رقابتپذیری (GCI) در منطقه غرب آسیا با تاکید بر کشور ایران انجام گرفته است. نوع تحقیق کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی میباشد. ابزار گردآوری اطلاعات برای بررسی شاخصهای رقابتپذیری در قالب 12 مولفه اصلی و دادههای مربوط به آنها از گزارش (Report on GlobalCompetitiveness Index (GCI)) گردآوری شده است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدلهای آنتروپی شانون، تاپسیس، مدل ضریب پراکندگی، روش خودهمبستگی فضایی موران جهانی (Moran's I) و از نرمافزارArc Gis استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان میدهد کشورهای امارت متحده عربی، رژیم اشغالگر قدس و قطر با کسب بالاترین میزان امتیاز تاپسیس در رتبههای اول تا سوم قرار دارند و در این بین کشور ایران با میزان امتیاز تاپسیس51/0 در جایگاه هشتم و کشور یمن نیز با کمترین امتیاز در جایگاه آخر قرار گرفته است. یافتههای دیگر با استفاده از مدل ضریب پراکندگی نشان داد در بین مولفههای دوازدهگانه رقابتپذیری جهانی، بیشترین میزان نابرابری در مولفه کارایی بازار کار (742/0) و کمترین میزان نابرابری در مولفههای نهادها و آموزش عالی و تربیت نیروی انسانی (390/0) بوده است. همچنین شاخص موران در تمام مولفههای دوازدهگانه رقابتپذیری کمتر از یک میباشد که نتیجه میگیریم الگوی توزیع مولفهها در بین کشورهای منطقه غرب آسیا به صورت الگوی تصادفی (Random) و نشانگر بدون برنامهریزی بودن توزیع فضایی شاخصهای رقابتپذیری است.
خلاصه ماشینی:
نتایج این پژوهش نشان میدهد کشورهای امارت متحده عربی، رژیم اشغالگر قدس و قطر با کسب بالاترین میزان امتیاز تاپسیس در رتبه های اول تا سوم قرار دارند و در این بین کشور ایران با میزان امتیاز تاپسیس ٠/٥١ در جایگاه هشتم و کشور یمن نیز با کمترین امتیاز در جایگاه آخر قرار گرفته است .
همچنین شاخص موران در تمام مؤلفه های دوازده گانه رقابت پذیری کمتر از یک میباشد که نتیجه میگیریم الگوی توزیع مولفه ها در بین کشورهای منطقه غرب آسیا به صورت الگوی تصادفی (Random) و نشانگر بدون برنامه - ریزی بودن توزیع فضایی شاخص های رقابت پذیری است .
کشور ایران با کسب میزان تاپسیس ٠/٧٩٤ در جایگاه چهارم قرار گرفته است که در مقایسه با مولفه های دوازده گانه رقابت پذیری جهانی در این مولفه در وضعیت مطلوبی قرار دارد.
با توجه به رتبه بندی به دست آمده میتوان نتیجه گیری کرد که کشورهای کم جمعیت عرب حوزه حاشیه خلیج فارس (امارات متحده عربی و قطر) از نظر شاخص های فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای/ سال ٩/ شماره ٣٣/ بهار ١٣٩٨ 9 رقابت پذیری جهانی در وضعیت مطلوب و کشورهای پرجمعیت غرب آسیا مانند مصر و ایران در وضعیت مطلوبی قرار ندارند.
با توجه به هدف و نتایج تجزیه و تحلیل انجام شده در این پژوهش کشورهای امارت متحده عربی، رژیم اشغالگر قدس و قطر با کسب بالاترین میزان امتیاز تاپسیس به ترتیب ٠/٨٦، ٠/٨٣ و ٠/٨٤ در رتبه های اول تا دوم قرار گرفتند که با نتایج گزارش سالانه مجمع جهانی اقتصاد در سال ٢٠١٨ همسو و یکسان میباشد.