چکیده:
ثمود به عنوان قومی متمدن که توانایی مهندسی منابع طبیعی داشتند با جوامع پیشرفته امروز که دچار علمزدگی شدهاند سنخیت دارند امری که نشاندهنده اهمیت شناخت زوایای مختلف این داستان قرآنیست.اما ابهاماتی در جزییات این داستان به ویژه در مورد ناقه صالح(ع) مشاهده میشود که سبب ایجاد اختلاف میان مفسران شدهاست. بدینسبب تصویرپژوهی به عنوان یکی از شاخههای علم زیباییشناسی، به سبب وجود مولفههای اندیشه، زبان،عاطفه،حقیقت،خیال(تخییل، تشبیه و...) جهت توسعه معنایی و تبیین ابهامات متن ضرورت مییابد.ازطرفی شناخت بافت موقعیت که شامل بافت فیزیکی،اجتماعی و ذهنی، هدایتکننده مخاطب تصویر، به مراد متکلّم است. با شناخت مولفههای تصویرگری در بافت عصر نزول قرآن، مسیر تطبیق تصاویر جهت تربیت مخاطبان عصرهای مختلف هموارمیشود. در این مقاله سعی میشود بهچگونگی ارتباط مولفههای تصویری ناقه در بافت فیزیکی، اجتماعی و ذهنی ثمود جهت تبیین مبهمات آیات ناقه و چیستی رهیافتهای تربیتی این داستان در بافت موقعیتی عصر نزول و دیگر عصرها پاسخ دادهشود. دراین تحقیق کوشش میشود، ابهامات مذکور با روش تلفیق مولفههای تصویرگری در موقعیت همزمان نزول و عصرهای مختلف تبیینگردد. بافت فیزیکی-اجتماعی قوم ثمود که زمینهساز بافت ذهنی"تکبّر"در میان آنان است، با مولفههای تصویرگری نمایش داده شدهاست.خداوند، به اقتضای این صفت، پیدایش شتر از دل کوه را، جهت اتمام-حجت و برنامه تقسیم آب را، جهت آزمایش ثمود، برگزید.خداوند با برشی از زندگی افرادی که با برتریجویی به مقابله با آیات خدا برخاستهاند، کفارمکّه را در بافتهمزمانی نزول(که همچون ثمود علم و تمدن ساخت بنا در کوه نداشتند)و تمامی طغیانگران را در بافت درزمانی هشدار میدهد که سرانجامی سخت درپیش دارند.
خلاصه ماشینی:
کارکرد تصويرپردازي در تبيين داستان ناقه حضرت صالح (ع ) و رهيافت هاي تربيتي اين کارکرد در بافت موقعيتي آيات قرآن 1 فاطمه کياني 2 محمدرضاحاجي اسماعيلي 3 اعظم پرچم تاريخ دريافت : ١٣٩٧/٠٤/٠٦ تاريخ پذيرش : ١٣٩٧/١١/١١ چکيده : ثمود به عنوان قومي متمدن که توانايي مهندسي منابع طبيعي داشتند با جوامع پيشرفته امروز که دچار علم زدگي شده اند سنخيت دارند امري که نشان دهنده اهميت شناخت زواياي مختلف اين داستان قرآنيست .
١-٢- پيشينه پاسخ به ابهامات پيرامون حضرت صالح (ع ): در پاسخ بدين مسايل در کتب تفسيري و مقالات شاهد تلاش هاي متعددي هستيم که به ترتيب عبارتند از: الف - غالب مفسران جانشيني ثمود نسبت به عاد را ترتب زماني ميدانند (ابن کثير،١٤١٩، ج ٣ ص ٣٩٤ طبرسي، ١٣٧٢، ج ٤ ص ٦٧٩)برخي نيز جانشيني مکاني يعني تملک زمين هاي قوم عاد را پس از ايشان (طوسي، بي تا، ٤، ٤٥٠؛ طباطبايي، ١٤١٧،ج ٨ ص ١٨٢؛ ابوالفتوح رازي،١٤٠٨، ج ٨ ص ٢٦٨) مطرح ميکنند؛ گرچه شيخ طوسي در جاي ديگر برخلاف اين نظر، عنوان ميکند که مکان زندگي ثمود متفاوت از مکان زندگي عاد بوده است .
سوره عنکبوت ، با انديشه سنت امتحان در قالب نعمت هاي الهي در ميان اعصار مختلف ، نزول يافته (طباطبايي،١٤١٧ق ،ج ١٦، ص ٩٩) که موقعيت قوم ثمود را، با توجه به قدرت فکري در ايجاد مسکن در کوه ، نشان ميدهد؛ امري که سبب بافت اجتماعي «صد سبيل » و در نهايت ظلم به آيت الهي گرديد:«وءاتينا ثمودالناقۀ مبصرة فظلموابها»(اسراء: ٥٩).