چکیده:
یکی از روشهای برجستهسازی زبان، هنجارگریزی است؛ چنین شگرد و ترفندی همچو جاروبی غبار عادت و تکرار و دلزدگی را از ادبیات میزداید و همواره جامهای نو و دلکش بر آن میپوشاند. در زیر لوای چنین شگردی چه بسیار هنرنماییها و تازگیها نمودار میشود که ذهن خموده و ایستای هر خوانندهای را بر سر ذوق میآورد و پویا و آگاه میکند. شاعران بسیاری با بکارگیری چنین شگردی، بر غنای شعر خود افزودهاند. سنایی نیز یکی از شاعرانی است که از این شگرد بسیار سود برده است و اشعارش را مزیّن نموده است. مقاله حاضر نتیجه پژوهشی است با تکیه بر قاعده «هنجارگریزی» که بهمنظور یافتن سه نوع هنجارگریزی واژگانی، نحوی و معنایی در غزلیات سنایی انجام شده است. بدین منظور، پس از بیان مقدمهای درباره برجستهسازی و انواع آن، به اصل مطلب پرداخته شدهاست. سنایی با عدول از زبان معیار و آشنازدایی، سبب ایجاد تازگی شکل بیان و بیداری خواننده شدهاست. نتیجه این بررسی نشان میدهد که سنایی برای برجستهسازی اشعارش از هنجارگریزی واژگانی، نحوی، معنایی بسیار استفاده کرده است.
خلاصه ماشینی:
شگردهايي از هنجارگريزي در غزليات سنايي * تاريخ دريافت : ٩٧/٨/٢٠ سمانه اعظمي قاديکلايي تاريخ پذيرش : ٩٧/١١/٢٨ حبيب جديد الاسلامي ** چکيده يکي از روش هاي برجسته سازي زبان ، هنجارگريزي است ؛ چنين شگرد و ترفندي همچو جاروبي غبار عادت و تکرار و دلزدگـي را از ادبيـات مـيزدايـد و همـواره جامـه اي نـو و دلکش بر آن مي پوشاند.
نتيجه اين بررسـي نشـان مـي دهـد کـه سنايي براي برجسته سازي اشـعارش از هنجـارگريزي واژگـاني، نحـوي، معنـايي بسـيار استفاده کرده است .
براي نمونه جمع بستن اسم معني «اندوه » و «غم » و نيز اعضاي جفت بدن با «ان »: بار اندوهان من گردون کجا داند کشـيد خاصه چون فريادم از بيداد بر گردون شو (همان : ١٥٩) پرش ضمير جدايي و فاصله ضماير پيوسته از مرجع اصلي خود که در زبـان معيـار در نقـش هـاي مفعولي، متممي و مضاف اليهي به ترتيب بعد از فعل ، حرف اضافه و اسم قرار مـي گيرنـد، در زبان ادبي به دليل ضرورت وزن ، يا زيباسازي و يا تأکيد، ساختار نحوي کلمه را بر هم ميزند و سبب برجسته سازي ميشود که با عنوان «پرش جهش ، حرکت و رقص ضـمير» نيز نامگذاري شده است (مدرسي، ١٥٠:١٣٨٦).