چکیده:
نقش آفرینی رو حان یت به عنوان یکی از نیرو های مهم اجت ماعی ایران برحسب موقعیتهای گوناگون تاریخی اجتماعی و اوضاع سیاسی اجتماعی حاکم متفاوت بودهاست. از جمله تحولات سیاسی اجتماعی تاریخ سیاسی معا صر ایران نه ضت ملی شدن نفت میبا شد. پژوهش حا ضر با رهیافت جامعه شنا س سیا سی به برر سی نقش آیت الله بروجردی نماد مرجعیت عامه در این نهضت و ارزیابی دلایل آن میپردازد. فرضیه اصلی مقاله آن است که آیت الله بروجردی نماد مرجعیت عامه با توجه به فضای سیا سی اجتماعی حاکم و تجربه تلخ مشروطه، در جریان ملی شدن نفت رویکرد سیاست پرهیزی داشته و نتایج تحقیق نشان میدهد به واسطه رویکرد خصمانه رضاخان علیه روحانیت و نهادهای دینی و فضای حاکم در عصر پهلوی دوم که رواج مارکسیسم، بهائیت و کسروی گری است مرجعیت عامه دغدغه حفظ کیان تشیع را داشته تا ورود به سیاست و با توجه به بدفرجامی مشروطه، در مراحل مختلف نهضت ملی موضع سکوت و احتیاط را اتخاذ کردهاست. روش تحقیق این مقاله توصیفی – تحلیلی و ابزارجمع آوری اطلاعات کتابخانهای خواهد بود.
خلاصه ماشینی:
این ایده، ایدهای قدرتمند بود که درمتن حوزههای علمیه ریشه دوانده بود روحانیت شیعه در فرجام مشروطیت و بویژه با قدرت رسیدن رضاخان به انزوا فرو رفت و سیاستی دیگر برای ایفای نقش سیاسی خود برگزید مشی آیت اله حائری مانع از سیاسی شدن حوزه ها بود و در قبال حوادث زمانه موضعی احتیاط آمیز اخذ میکرد و همواره پیروان خود را به صبر و سکون و احتراز از هرگونه غوغا و عدم مداخله در امور عرفی و سیاسی دعوت میکرد در این دوره سیاست به امری بیگانه تبدیل شده بود و نوعی بازگشت به فقه پیش از مشروطه بود که نتیجه ناکامیهای سیاسی متعدد پس از مشروطه برای روحانیون بود لذا تاریخ حوزه علمیه عصر حائری و بروجردی سیاست پرهیزی بود (فراتی، 1390: 104-101).
ازطرفی با رواج و غلبه مارکسیسم بهائیت و کسروی گری در عصر پهلوی دوم مرجعیت عامه شیعه که شاخص آن آیت الله بروجردی بودرا بر آن داشت که در پی قوام و استحکام بنیادهای شیعه حفظ کیان تشیع و پاسخ به چالشهای فکری آن روز باشد تا کنشگری در عرصه سیاسی از سوی دیگر به دنبال بدفرجامی مشروطه و ناکامیهای سیاسی متعدد پس از آن و تجربه تلخ مشروطه برای بسیاری از علما از جمله آیت الله بروجردی موجب شد مرجعیت عامه در مسائل سیاسی محتاط شده و سکوت اختیار کند و سیاست پرهیز شود لذا در جریان ملی شدن نفت و مراحل مختلف آن همچون تکاپو برای ملی شدن نفت، قیام 30 تیر، تمدید اختیارات دولت مصدق، رفراندوم انحلال مجلس هفدهم و نهایت کودتای 28 مرداد 32، موضع گیری صریحی نفیا و اثباتا از ناحیه آیت الله بروجردی نماد مرجعیت عامه صورت نگرفت.