چکیده:
پس از وقوع انقلاب اسلامی، روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران متاثر از متغیرهای گوناگونی بوده که به نوبه خود نوع و مرزهای روابط خارجی در دورههای مختلف را تعیین و مشخص کرده است. در واقع، اهداف و نقشهای ملی متفاوت در دورههای مختلف، به سمتگیریهای متفاوت و در نهایت، روابط خارجی متفاوت در دورههای اول تا چهارم منجر شده است. این سوال اساسی مطرح میشود که چه متغیرهایی در تعریف نقشها و اهداف ملی بیشترین تاثیرگذاری را در دورههای اول تا چهارم داشته که درنهایت، به شکلگیری روابط خارجی متفاوت منجر شده است؟ یافتههای پژوهش نشان میدهد که ساختار نظام بینالملل، نیازهای داخلی، درک و نگرش تصمیمگیرندگان و ژئوپلتیک بهعنوان چهار متغیر اساسی باعث تعریف نقشها و اهداف ملی در دورههای اول تا چهارم شده که در نهایت، این روند به شکلگیری مرزهای روابط خارجی در دورههای اول تا چهارم منجر شده است. آنچه در این دورهها باعث شکلگیری روابط خارجی متفاوت شده، متاثر از وزن متفاوت هر کدام از این متغیرهای چهارگانه در دورههای اول تا چهارم است. روش پژوهش در این مقاله، توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری دادهها منابع کتابخانهای، اسنادی و اینترنتی است.
خلاصه ماشینی:
روابط خارجي در دوره دوم متأثر از سمت گيري سياست خارجي از آنجاکه اين دوره مصادف با جنگ نيز بوده ، قدرت هاي بين المللي؛ به ويژه آمريکـا حـامي عراق بوده و کنش و واکنش در روابط خارجي ايران اغلب با کشورهاي عرب منطقـه بـوده است ؛ لذا به طور کلي، ميتوان به چهار مؤلفه در سياست هاي منطقه اي در دوره دوم کـه بـا جنگ نيز قرين بوده ، اشاره نمود: ١- همکاري و مشارکت نزديک بـا برخـي از کشـورهاي عضو جبهه پايداري عرب نظير سوريه ؛ ٢- ايجاد رابطه اصولي و عمـل گرايانـه بـا ترکيـه و پاکستان براساس احترام متقابل و عدم مداخله در امور داخلـي يکـديگر و گسـترش روابـط اقتصادي ثمربخش (شيخ حسني، ١٣٧٥: ١٨)؛ ٣- مخالفت با مواضع و گرايش هـاي حاکمـان عرب خليج فارس و گروه اعرب ميانه رو(ايزدي، ١٣٧١: ١١٣)؛٤- مخالفت با کشور اسـرائيل : اسرائيل به عنوان يک کشور غاصب و اشغالگر قلمداد ميشد.
در واقع ، ميتوان گفت روابط خارجي جمهوري اسلامي در دوره چهارم نيز تحت تأثير متغيرهاي چهارگانه ساختار نظام بين الملل ، نيازهاي داخلي، درک و نگرش مقامات تصميم گيرنده نسبت به منافع ملي و ارزش هاي اسلامي و ژئوپلتيک قرار داشت .
(به تصویر صفحه رجوع شود) نتيجه گيري شکل گيري روابط خارجي جمهوري اسلامي ايران از دوره هاي اول تا چهارم متأثر از متغيرهاي چهارگانه ساختار نظام بين الملل ، نيازهاي داخلي، درک و نگرش مقامات تصميم گيرنده و ژئوپلتيک بوده است .