چکیده:
چکیده جارالله زمخشری معتزلی از مفسران و متکلمان تاثیر گذار در قرن ششم هجری بودهاست. و با نگارش تفسیر کشاف بسیاری از آیات الهی را تبیین و روشن نمودهاست. معرفی اندیشههای کلامی و تفسیری این اندیشمند بزرگ میتواند قدمی در راه آشنایی با فرهنگ و معارف اسلامی تلقی گردد. با بررسی دیدگاههای این مفسر،معلوم گردید با رویکرد عقلی مباحث خداشناسی را مورد تحقیق قرار داده است. زمخشری عقل را در دستیابی به اثبات وجود خدا و صفات او مستقل و معارف وحیانی را صرفا تنبیهی میداند.وی نظر واستدلال در مسائل اعتقادی راضروری می داند وبااستناد به آیات قرآن هرگونه تقلید کورکورانه در باورهای دینی رامردوداعلام نموده است. وی با استفاده از آیات قرآن مجید براهینی چون فطرت، امکان و وجوب، حدوث و نظم را برای اثبات وجود خداوند بکار گرفتهاست.واز این طرق وجود خدارا اثبات نموده است دراین نوشتار اندیشه های ایشان در این مباحث تبیین می گردد.
خلاصه ماشینی:
وي بـا استفاده از آيات قرآن مجيد، براهيني چون فطرت ، امکان و وجوب ، حدوث و نظم را براي اثبات وجود خداوند به کار گرفته و از اين طـرق وجـود خـدا را اثبـات نموده است .
(57/3 ٢ـ زمخشري در تفسير آيه ي ٨ سوره «حديد» بيان ميکند: خداونـد، بـه دليـل عقلي که به انسان ها عطا کرده استدلال و نظر را در معرفت به خـدا لازم وضـروري مي داند، و فرستادن پيامبران رافقط براي غفلت زدايي از مردم معرفي نموده است .
زمخشري در تفسير اين آيه مي نويسد: «که خداوند انسان را عاقل خلـق کـرده است و عقل تواناست که با نظر و استدلال به ارائه دليـل بپـردازد و وجـود خـدا را اثبات کند و فرستادن پيامبران صرفاً جهت تنبيه بوده تا بعد از عقل و تنبيـه رسـول ، عذري نماند».
عقل قدرت براستدلال و نظر دارد و واجـب اسـت انسان از اين طريق به خدا و توحيد او ايمان بياورد و عقل در اثبات وجود و توحيد او مستقل است ، حتي اگـر خداونـد پيـامبر و کتـاب آسـماني هـم نـازل نمـيکـرد (زمخشري ، ١٤٠٧ق ، ١٢٩/١).
پس چـرا شـما از حـق ، روي گـردان مـي شـويد؟" مي نويسد: اين آيه شاهد و گواهي براي تأييدنظر دانشمندان اهل عدل و توحيد است که با براهين عقلي ، به اثبات وجود خدا و صفات الهي مي پردازند؛ اکثر آن ها پيـروي از ظن و گمان در اقرار و باور به وجود خدارا جايز نمي دانند (زمخشري ، الکشـاف ، .