چکیده:
قصّه، فراگیرترین شکل هنری است و متنوعترین اندیشه ها هم در آن بازتاب مییابد. در این پژوهش به دلیل ویژگی خاص قصه های عامیانه که بیشتر محتوامحور هستند تا زبان محور، به روش تحلیل محتوایی از منظر سبک شناسی انتقادی به ایدئولوژی حاکم بر قصّه ها پرداخته شده، پنج ایدئولوژی بن شاخص در افسانه ها تحلیل گردیده است. جامعه آماری این تحقیق قصّه های عامیانه ایرانی و نمونهگیری به روش تصادفی از افسانه های عامیانه انجام شده است. این پژوهش در پی نشان دادن آن است که خالقان افسانه ها چگونه به بیان اندیشه های خود پرداخته اند و خوانندگان و شنوندگان قصّه تا چه حد تحت سیطره ایدئولوژی حاکم بر اسطوره ها و افسانه ها قرار گرفته، ناخودآگاه رفتارهای اجتماعیشان شکل میگیرد. نتیجه اینکه، ایدئولوژی به صورت اعتراض شخصیتهای قصّه به وضع موجود و بیان آرزوها و رویاهای آنها بازتاب مییابد. ایدئولوژی بن های استخراجشده در این پژوهش عبارتند از: «ازدواج اوج آمال آدمی است» که تلاش قهرمانان قصّه را برای رسیدن به این کنش روایی نشان میدهد؛ ایدئولوژی بن «اینجا جای من نیست و باید به جایی بهتر رفت»، آرمانشهر قهرمان را به واسطه سفرکردن میسازد؛ تلاش برای حفظ مناسبات قدرت به ایدئولوژی بن «حذف رقیب به هر قیمت» مینجامد؛ ایدئولوژی بن «پذیرش ستم» که از بن مایه های تربیتی و اساطیری سرچشمه میگیرد و دست آخر اینکه، ایدئولوژی بن «بخت تعیینکننده سرنوشت است» به پذیرش راحتتر سختیها و بی عدالتیهای دنیا کمک میکند و در واقع توجیه تنبلی فردی و تفسیر جبر زمانه میتواند باشد.
خلاصه ماشینی:
در این پژوهش به دلیل ویژگی خاص قصه های عامیانه که بیشتر محتوامحور هستند تا زبان محور، به روش تحلیل محتوایی از منظر سبک شناسی انتقادی به ایدئولوژی حاکم بر قصه ها پرداخته شده ، پنج ایدئولوژی بن شاخص در افسانه ها تحلیل گردیده است .
این پژوهش در پی نشان دادن آن است که خالقان افسانه ها چگونه به بیان اندیشه های خود پرداخته اند و خوانندگان و شنوندگان قصه تا چه حد تحت سیطرة ایدئولوژی حاکم بر اسطوره ها و افسانه ها قرار گرفته ، ناخودآگاه رفتارهای اجتماعیشان شکل میگیرد.
ایدئولوژی بن های استخراج شده در این پژوهش عبارتند از: «ازدواج اوج آمال آدمی است » که تلاش قهرمانان قصه را برای رسیدن به این کنش روایی نشان میدهد؛ ایدئولوژی بن «اینجا جای من نیست و باید به جایی بهتر رفت »، آرمان شهر قهرمان را به واسطۀ سفرکردن میسازد؛ تلاش برای حفظ مناسبات قدرت به ایدئولوژی بن «حذف رقیب به هر قیمت » مینجامد؛ ایدئولوژی بن «پذیرش ستم » که از بن مایه های تربیتی و اساطیری سرچشمه میگیرد و دست آخر اینکه ، ایدئولوژی بن «بخت تعیین کنندة سرنوشت است » به پذیرش راحتتر سختیها و بی عدالتیهای دنیا کمک میکند و در واقع توجیه تنبلی فردی و تفسیر جبر زمانه میتواند باشد.
٢- بیان مسأله قصه ها، افسانه ها و اسطوره ها معمولا از دیدگاه های مختلف سبکی یا مکتبهای متنوع نقد ادبی بررسی و تحلیل شده اند، اما از این میان توجه به سطح فکری این آثار یا ایدئولوژی حاکم بر آنها کمتر اتفاق افتاده است .