چکیده:
ناکارآمدی مدیریت منابع آب، بویژه در نواحی خشک ونیمه خشک، موجب پدیداری گرایشهای نوین مبتنی برارزش گذاری به نظام مندیهای اکولوژیک در برابرمنافع اقتصادی، رویکردهای غیرسازهای به جای سازهای، مدیریت تقاضا محوربه عرضه محور و درنهایت برنامهریزی مدیریت توسعه متوازن ناحیهای، بجای توسعه بخشی محور آب، شده است. این مقاله با بهرهگیری ازابزارهای مشارکتی و نظرسنجی از اندیشمندان حوزه منابع آب نواحی خشک، معیارهای بنیادی در مدیریت یکپارچه منابع آب را تدوین و اعتبارسنجی نموده، و با روش شناسی تحلیلی و ترکیبی، با کمک مدل دلفی، مولفهها و شاخصهای الگوی پایدارمدیریت منابع آب، را تعیین و طی دو مرحله به وسیله نظرسنجی از متخصصان مرتبط نتایج اخذ و سپس با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی(AHP) معیارهای الگوی مدیریت پایدار، در قالب چهار معیار زیست محیطی، اجتماعی، اقتصادی و نهادی و12 زیر معیار از طریق مقایسه زوجی امتیازدهی و با نرمافزار اکسپرت چویس اعتبارسنجی شده است. همچنین شش الگوی پایداری منابع آب، شناسایی و الگوی «مدیریت یکپارچه منابع آب» به عنوان پایدارترین الگو برای مناطق خشک و نیمه خشک تعیین شده است. در این پژوهش، الگوی یکپارچه مدیریت منابع آب با اعتبارسنجی شاخصهای زیست محیطی (سازگاری با محیط زیست، توجه به تغییرات آب و هوا، بهرهبرداری پایدار و اکولوژیک از آبها)، اجتماعی (بهبود معیشت ذینفعان، توانمندسازی ساختارها، تغییرنگرش از رویکرد مهندسی به اجتماعی)، اقتصادی (تلفیق سرمایه آبی با سرمایه اجتماعی، یکپارچگی تخصیص منابع مالی و کارایی و بهره وری)، و نهادی (توجه به ارتباطات بین بخشی، مشارکت ذینفعان و تاب آوری در شرایط بحرانی) تدوین شده است.
خلاصه ماشینی:
اين مقاله با بهره گيري ازابزارهاي مشارکتي و نظرسنجي از انديشمندان حوزه منابع آب نواحي خشک ، معيارهاي بنيادي در مديريت يکپارچه منابع آب را تدوين و اعتبارسنجي نموده ، و با روش شناسي تحليلي و ترکيبي، با کمک مدل دلفي، مولفه ها و شاخص هاي الگوي پايدارمديريت منابع آب ، را تعيين و طي دو مرحله به وسيله نظرسنجي از متخصصان مرتبط نتايج اخذ و سپس با استفاده از روش تحليل سلسله مراتبي(AHP) معيارهاي الگوي مديريت پايدار، در قالب چهار معيار زيست محيطي، اجتماعي، اقتصادي و نهادي و١٢ زير معيار از طريق مقايسه زوجي امتيازدهي و با نرم افزار اکسپرت چويس اعتبارسنجي شده است .
در اين پژوهش ، الگوي يکپارچه مديريت منابع آب با اعتبارسنجي شاخص هاي زيست محيطي (سازگاري با محيط زيست ، توجه به تغييرات آب و هوا، بهره برداري پايدار و اکولوژيک از آب ها)، اجتماعي (بهبود معيشت ذينفعان ، توانمندسازي ساختارها، تغييرنگرش از رويکرد مهندسي به اجتماعي)، اقتصادي (تلفيق سرمايه آبي با سرمايه اجتماعي، يکپارچگي تخصيص منابع مالي و کارايي و بهره وري)، و نهادي (توجه به ارتباطات بين بخشي، مشارکت ذينفعان و تاب آوري در شرايط بحراني) تدوين شده است .
(رجوع شود به تصویر صفحه) شکل ١- مولفه هاي مدل مديريت پايدار منابع آب ، کارآموز و همکاران (١٣٨٦) 1 UN World Water Development Report منابع آب که از اجزاي بنيادي در توسعه پايدار روستايي است بايد ابعاد آنرا به دقت شناخت و امکان دستيابي به آن براي روستاييان فراهم شود (صلاحي، ١٣٨٣).