چکیده:
این مقاله با هدف بررسی تجربه و اندیشه امام موسی صدر در زمینه تغییر اجتماعی، در ابتدا به روایت تجربه او در زمینه ایجاد یک تغییر اجتماعی پرداخته و در گام دوم، بر نگرش و نظریه ای تاکید می کند که این تجربه را پشتیبانی می کند. این بررسی مستلزم پاسخ به شش پرسش اساسی مطرح در حوزه تغییر اجتماعی شامل چیستی، چگونگی، آهنگ، شرایط، عوامل و کارگزاران تغییرات اجتماعی است. برای این کار، ضمن بررسی روایت های کنشگران و ناظران این تغییر، با روش تحلیلی، آثار امام موسی صدر مورد مطالعه قرار گرفته است. بررسی این تحقیق نشان می دهد، امام موسی صدر چیستی تغییر اجتماعی را ضرورتی هم بود با توحید و تکامل انسان قلمداد کرده و چگونگی آن را به انقلاب مستمر ارجاع می دهد. درباره آهنگ تغییر، به تغییری تدریجی و خرد و با محوریت خدمت به انسان ها معتقد است و ضمن در نظر گرفتن شرایط وجودی و عینی تغییر اجتماعی، بستر فرهنگی را زمینه ساز پیدایش کارگزارنی برای تغییر اجتماعی به حساب می آورد. در زمینه کارگزاری تغییرات نیز ضمن طرح دو دوگانه مردم/ نخبگان و جنبش/ سازمان، معتقد است که نیروی لازم برای تغییر، در جریان یک «جنبش مردمی» به وجود می آید.
خلاصه ماشینی:
بررسی این تحقیق نشان میدهد، امام موسی صدر چیستی تغییر اجتماعی را ضرورتی همبود با توحید و تکامل انسان قلمداد کرده و چگونگی آن را به انقلاب مستمر ارجاع میدهد.
در این سند، گزارشگر ساواک که اولویت خدمت اجتماعی در رویکرد امام موسی صدر را مشاهده کرده، نشان میدهد چگونه این مسیر از خدمت اجتماعی آغاز و به کنشگری سیاسی و ایجاد مجلس اعلای شیعیان لبنان منتهی شده است: سیدموسی صدر که نخست هدف وی خدمت اجتماعی بود، مشاهده نمود که پیروان مذاهب دیگر و بخصوص سنیها نمیخواهند شیعیان از وضع ضعیف سیاسی کنونی خود بیرون بیایند و بدانجهت از هرگونه کمکی به پیشرفت آنها دریغ میورزیدند؛ زیرا بیم دارند شیعیان که از نظر تعداد جمعیت بیشتری را تشکیل میدهند و اخیرا افراد تحصیل کرده بیشتری در بین آنها پیدا شده جانشینی سنیها که اکنون بعد از مارونیها در دولت مقام دوم دارند گردند و بدینمنظور با بهترین حربه، یعنی تفرقه بین زعمای شیعه به مبارزه شیعیان درآمدهاند.
دیگر اینکه نگرش انسانی امام صدر به تغییر اجتماعی، مولد استدلالهایی است مبنی بر اینکه انسان سازندة جامعه (همان، ج 1، ص 269) و مهمترین عنصر، بلکه هدف جنبش اجتماعی قلمداد میشود (همان، ص 61): «ما انسان میخواهیم، تعداد و کمیت برای ما مهم نیست.
خطوط کلی نگرش امام صدر، دربارة عدالت اجتماعی را میتوان پارهای مهم از تجربه و نظریه ایشان، دربارة تغییر اجتماعی دانست که بیانگر جهتگیری تغییرات مورد نظر ایشان است.
از نظر امام صدر، در ایجاد و نیز غایت یک جنبش اجتماعی، این انسان است که اهمیت دارد.