چکیده:
ساختار غزل سعدی بر عشق استوار است و در این میان وصف معشوق و از او
و کامل واژه. آیینه تمامنمای رفتارهاء اندیشهها و نگرشهای جامعه روزگار شاعر
است و در قرن هفتم و در شهر و زمانه سعدی حضور کنیزگکان و غلامان ترک
پررنگ و چشمگیر شاعر در بیان خود از عشق و نیز در وصف معشضوق
نتوانسته است از این حضور معنیدار یاد نکند. به عبارت دیگر عشق در شعر سعدی
از مسیر نگرش به رفتار و کردار این زیبارویان ترکنژاد عبور کرده است. مقاله
دستهبندی کند و برشمارد.
خلاصه ماشینی:
به دلیل اینکه حاکمیت سیاسی قومی روزگار پیش از به قدرت رسیدن غزنویان، (سامانیان)، کاملا ایرانی و نژاده است و حتی به نوعی در کم کردن رابطه سیاسی ایران با دستگاه خلافت عباسی بغداد کوشش دارد، این ترکنژادها که در سرزمینهای همسایه خراسان بزرگ زندگی میکردند، شغلی که زمینهساز حضورشان در ایران و در امور کشوری و لشکری باشد بهتر از سرباز پیاده بودن و یا غلام بزرگان شدن پیدا نمیکردند، هر چند بعدها به دلیل اضمحلال سیاسی سامانیان از یک سو و لیاقت و کاردانی برخی از این جوانان ترکنژاد ـ مانند البتگین و سبکتگین ـ از سوی دیگر، زمینه خودنمایی و عرضاندام آنها فراهم شد و کار به جایی رسید که همین سبکتگین که خود روزی غلامی بیش نبود، توانست بنیانگذار حکومتی 150 ساله در ایران شود.
مطالعه و بررسی مشخصات معشوق ترک در غزل سعدی نه تنها از شأن و اعتبار شخصیتی او کم نمیکند و او را در معرض اتهام ترکدوستی و همجنسگرایی قرار نمیدهد، بلکه او را به عنوان نمایندۀ افکار عمومی و بازتاب دهندۀ رفتار اجتماع معرفی میکند که موفق شده است با عبور از دهلیز تاریک و حتی ناخوشایند ترکگرایی و غلامبارگی، لطافت سرشار از حس و ذوق شاعرانه خود را با انبوهی از آمیزهها و آموزههای لطیف عرفانی به خواننده تقدیم کند و زبان جان هر کسی باشد که با عشق سر و کار دارد (دشتی، 1381: 312).