چکیده:
نسب شاه جهانگیر هاشمی کرمانی از شاعران و عارفان قرن نهم و دهم هجری ، نسب او از طرف پدر و مادر به قاسم انوار و شاه نعمت الله ولی میرسد. با نظر به آثار او و به استناد منابع مختلف، او شاعری چیره دست و عارفی کامل بوده و میتوان او را یکی از میراث داران بزرگ مکتب عرفانی نعمت اللّهیه به شمار آورد. هاشمی در طول حیات خود سفرهایی داشته است؛ از جمله او در سالهای پایانی عمر خود، یعنی نیمة اوّل قرن دهم به شبه قاره (سند) کوچید و در آن سرزمین، مورد تکریم حاکم آنجا شاه حسن ارغون و بزرگان آن دیار بود. آثار او عبارتند از دیوان شعرش که از میان رفته است و تنها ابیاتی ازآن در برخی تذکرهها نقل شده و دیگری منظومة مهم و شور انگیز مظهر الاثار که به پیروی از مخزن الاسرار نظامی سروده شده و نسخههای متعدّدی از آن موجود است. هاشمی این مثنوی را در سال 940 هـ در دیار سند سروده. او در سال 946 هـ هنگام بازگشت از سند به دست راهزنان کشته شد. در این مقاله تلاش شده تا با جستجو در منابع مختلف و بررسی و تحلیل و تطبیق آنها، شرحی کامل و صحیح از احوال و زندگی و آثار هاشمی کرمانی ارائه شود.
خلاصه ماشینی:
بیان مسأله نظر به اینکه در قرن دهم هجری ، بویژه در کرمان ، شعر فارسی نسبت به دوره های پیشین ، کـم فروغ تر جلوه کرده است ، مسألۀ این تحقیق ، چگونگی و بایستگی دست یافتن به شرحی کامـل و روشن از احوال و آثار یکی از شاعران مهم این دوره ، شاه جهانگیر هاشمی کرمانی اسـت ؛ یعنـی واکاوی زوایای مبهم و ناشناختۀ زندگی و آثار شاعر، با دقت نظر در منابع ، تذکره ها و تاریخ هایی که به او پرداخته اند و پی آمد آن مشخص کردن جایگاه ادبی و عرفانی شاعر و تبیین تأثیر او در دورة حیاتش و بعد از آن.
اهم آن منابع و تذکره ها وکتاب ها عبارتند از: هفت اقلیم احمد امین رازی ، تاریخ معصومی میر معصوم، عرفات العاشقین اوحدی بلیانی ، مآثر رحیمـی نهاوندی ، سفینۀ خوشگو، ریاض الشعرای واله داغستانی ، مجمع الفصحای رضا قلی خان هدایت ، ریحانه الادب محمد علی مدرس ، طرائق الحقایق معصومعلیشاه، الذریعۀ آقا بزرگ تهرانی ، تـاریخ ادبیات فارسی هرمان اته ، تاریخ ادبیات دکتر صفا و غیره که فهرست کامل آنها در بخـش منـابع آمده است .
». (نفیسی ، ١٣٦٣ : ٤٠٩) با توجه به نوع مطالب و نظر به عنوان کرمانی در منابع ، بویژه منابع دست اول و همچنین دقت به این موضوع که او از نوادگان شاه نعمت الله بوده است ، استنباط میشود که او درکرمان متولد شده و دوران کودکی و نوجوانی و جوانی خود را در آنجا گذرانده و به تحصیل علوم رایج زمان خود پرداخته و بعـد از آن نیز، سلسله سفرهایی را آغاز کرده که در قسمت های بعد به آن میپردازیم .