چکیده:
شفاعت، یکی از ضروریات دین و عنصر موئر آن، شفیع است . در معارف اسلامی، این عطیه الهی برای انبیاء اولیاء
و مومنان خاص، مقرر گردیده و در هر عصری، افرادی در خور این مقام وجود دارند. آگاهی از ویژگیهای شافعان روز
قیامت، علاوه بر اسوه قراردادن آنان در حیات دنیوی، موجب میشود انسان، رابطه قلبی و معنوی خاصی با آنان در
عالم فانی یابد و همین امر، زمینه شفاعت آنان را فراهم میسازد. این پژوهش که به روش کتابخانه ای و با پردازش
توصیفی - تحلیلی سامان یافته است، نشان می دهد تجسم نهایت شفاعت با عنوان مقام محمود برای وجود مبارک
پیامبر اعظم ید است. مومنان غیر نبی ی با داشتن صفاتی همچون ماذون الهی بودن، وافی به عهود الهی و عامل
به اعمال متصف به صفت شافع بودن هستند. همچنین دامنه شفاعت شافعان غیر نبی یذ با توجه به رتبه
آنان در سبقت به اعمال صالح خواهد بود.
خلاصه ماشینی:
معنای اصطلاحی «شفاعت» در نزد مفسران عبارت است از «واسطه شدن شخصی که دارای مقام بلندی است برای شخصی دیگر به جهت کمک و بر طرف کردن کمبودهای او» قید «دارای مقام بلندی» از قیود کلیدی در این بحث است؛ زیرا حقيقت شفاعت تمام نمىشود ، مگر آنكه شافع دارای مقام و منزلتی تام در نزد مشفع الیه باشد (ابن عطیه، 1420، ج1، ص 141 و فخر رازی، 1420، ج3، ص 497 و رشید رضا، 1414، ج3، ص 21).
مقام «ماذون الهی» در آیه «مَنْ ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ» (بقره: 255) «آنكه به نزد او بدون اجازهاش شفاعت كند كيست؟» یکی از صفات شافعین بیان شده، با توجه به این آیه اثبات این که شافعین به دلیل عمل صالح مقرب درگاه الهی هستند نیاز به مقدماتی دارد: در آیه، شفاعت در قیامت منحصر به داشتن اذن الهی شده است، لغویون «اذن» را «اعلام» معنا کردهاند (طریحی، 1375، ج6، ص198 و فیروز آبادی، 1415، ج4، ص 175 و ابن منظور، 1414، ج13، ص9).
- فاعل «مجرمین و متقین» هر دو باشند یعنی مورد شفاعت واقع نمیشوند مگر کسانی که با خدا عهدی داشتند؛ مجرم که عهدی را نپذیرفته مومنان عاصی نیز با توجه به این که مراد از عهد عمل به پیمانهای الهی است و مومن عاصی عمل نکرده که عنوان عاصی گرفته لذا این آیه صفت مشفوعین را بیان نمیکند.
آلوسى، محمود بن عبدالله، (1415)، روح المعاني في تفسير القرآن العظيم و السبع المثاني، دار الكتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون - لبنان - بيروت، 18.
دينورى، عبدالله بن محمد، (1424)، تفسير ابن وهب المسمى الواضح فى تفسير القرآن الكريم، دار الكتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون - لبنان - بيروت، 26.