چکیده:
یکی از مباحث دیرین و مهم اندیشهوران قرآنی مسلمان، بحث روشهای تفسیری است. از دیدگاه آنان، اصلیترین روشهای تفسیری سه روش «قرآن به قرآن»، «روایی» و «عقلی» است. «تفسیر اجتهادی» نیز ترکیبی از این سه روش اصلی است. خاورپژوهان معاصر نیز به بحث روشهای تفسیری توجه ویژهای داشتهاند. ژیلیو از جمله همین خاورپژوهان، ضمن تالیف آثار متنوعی در حوزة قرآن، به صورت ویژه به بحث مشروعیت روش تفسیر اجتهادی پرداخته و انتقاداتی را در این باره مطرح کردهاست. انتقادات ژیلیو در چهار محور است: 1ـ شکلگیری تفسیر اجتهادی به اواخر سدة دوم مربوط است. 2ـ در همین زمان، اندیشمندان اسلامی با تفسیر اجتهادی مخالفت کردند. 3ـ روایات با تفسیر اجتهادی مخالفاند. 4ـ قرآن موافقتی با تفسیر اجتهادی نکردهاست. اما پاسخ اجمالی این انتقادات، به این ترتیب است: 1ـ شکلگیری روش تفسیر اجتهادی، مربوط به سالهای آغازین سدة نخست است. 2ـ مخالفت با این روش تفسیری نیز از همان سدة نخست آغاز شدهاست. 3ـ بسیاری از روایات موافق روش تفسیر اجتهادی هستند. 4ـ آیاتی از قرآن به صراحت موافق این روش تفسیری هستند.
خلاصه ماشینی:
ارزیابی آرای انتقادی ژیلیو نسبت به مشروعیت تفسیر اجتهادی حسن رضایی هفتادر دانشیار علوم و قرآن و حدیث دانشگاه تهران ، تهران ، ایران صفر نصیریان دانش آموختۀ مدرسی معارف اسلامی پردیس فارابی دانشگاه تهران ، تهران ، ایران حسین علوی مهر دانشیار تفسیر و علوم قرآنی جامعۀ المصطفی العالمیۀ، قم ، ایران (تاریخ دریافت : ١٣٩٧/٣/١٠؛ تاریخ پذیرش : ١٣٩٧/٠٧/٠٩) چکیده یکی از مباحث دیـرین و مهـم اندیشـه وران قرآنـی مسـلمان ، بحـث روش هـای تفسـیری اسـت .
بر اساس این دو قیدی که آیت الله معرفـت بـرای ابـزار عقـل در تفسـیر اجتهـادی بیـان کرده است ، معلوم میشود که از دیدگاه وی، تفسیر اجتهادی غیـر از تفسـیر بـه رأی اسـت که شخص مفسر بدون توجه به قراین عقلی درست و بر اساس سـلیقه و نظـر شخصـی کـه توأم با تأملات ظنی است ، اقدام به تفسیر قرآن میکند.
ک؛ ایـازی، ١٣٨١: ٢٠٠ـ٢٠١ و اسعدی، ١٣٩٠: ١٣٠ـ١٣١)؛ زیـرا تفسـیر اجتهـادی، بـه ویـژه در حـوزة مکتـب تفسیری معتزله ، از آسیب به دور نبوده است و کسانی بودند که همواره عقـل را بـر ظـواهر نقلی مقدم میشمردند و آیات قرآن را به رأی خود تأویل مـیکردنـد؛ چنـان کـه آیـت الله معرفت ابومسلم محمدبن بحر اصفهانی (د.
روشن است که ابن حنبل به عنوان یـک محـدث بـه دنبـال آسیب شناسی روایات است و در این زمینه سه حوزه پـیش گفتـه را مـورد دقـت نظـر قـرار داده است و با تفسیر روایی بیضابطه مخالفت کرده اسـت .