چکیده:
در طول دو قرن اخیر، با ورود مباحث مدرن مغرب زمین به ایران، اندیشه ی سیاسی به تبع دیگر جنبه های علمی ایرانیان، دستخوش تحولات فراوانی شده و در بسیاری از مضامینش از مبانی پیشین خود فاصله گرفته و به سوی مباحثی بعضا مخالف با گذشته گام نهاده است.
یکی از نخستین بحث های مطروحه در ابتدای ورود مباحث مدرن به ایران مربوط به بحث حق طبیعی می شود.
باید دانست این بحث بدلیل تعارض با آمیزه های فقه شیعی تا پیش از دوره ی قاجار هرگز مورد التفات متفکرین ایران قرار نگرفت. اما در دوره ی ابتدایی حکومت قاجار به عنوان نقطه ی آغاز ورود مباحث مدرن به ایران توسط جریان روشنفکر ایرانی مورد عنایت واقع شد و آنها با توجه به الگوهای غربی خود در این زمینه به بحث پیرامون آن پرداختند.
در این تحقیق که با روش تاریخی و بررسی اسناد گذشته به نگارش درآمده است مولف به بررسی مساله ی به وجود آمدن فهم مدرن از مساله ی حق در ایران و تحقیق در آثار نخستین داعیه داران این بحث پرداخته است و تاثیرات آن را در اندیشه ی نخستین روشنفکران ایرانی مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است
خلاصه ماشینی:
حقیقت می توان نتیجه گرفت که از سویی بحث های مدرن در برابر حق از سوی روشنفکران ایرانی به جامعه ی ایران تغذیه می گردید و از سویی دیگر بدلیل وجود شرایطی خاص حکومت های مطلقه ی در مشرق زمین این بحث ها به عنوان عنصر حق مردمی در برابر حکومت مورد توجه قرار می گرفت و می توان گفت عمده مباحث مدرن در مورد مساله ی حق در ایران با رویکردی ضد استبدادی مطرح گشت علاوه بر این باید دانست مساله ی حق مردم در برابر حکومت بحثی است که هرگز تا پیش از دوره ی مدرن در ایران مطرح نشد و همواره حکومت در ایران با مواردی چون فره ی ایزدی و ظل اللهی توجیه می شد.
٣-٣حق تساوی در برابر قانون همانطور که پیش از این بیان شد بحث تساوی و مساوات انسان ها، از بحث هایی است که مورد نظر روشنفکران نخستین ایرانی قرار گرفته است و آنها طبق این بحث و با استفاده از آرای متفکرین غربی تلاش نموده اند که با توجه به روح کلی اعلامیه ی حقوق بشر فرانسه ، مساوی بودن انسان ها از همان ابتدای خلقت خود را حقی مهم جلوه دهند.
بحث حق طبیعی یکی از مهمترین نقاط اثرگذار در اندیشه ی سیاسی مدرن در ایران می باشد و می توان به روشنی مباحث مورد توجه روشنفکران نخستین ایرانی در مواردی چون حق حکومت مردم ، حق آزادی بیان و عقیده و همچنین بحث مهم تساوی انسان ها در برخورد با قانون را در اندیشه های سیاسی متفکرین بعدی ایران به وضوح مشاهده کرد.