چکیده:
یکی از ویژگیهای مشترک بسیاری از شخصیتهای شاهنامه «سرکشی ونافرمانی» است. دلایل و انگیزههای این سرکشیها و نیز فرجام کار سرکشان با یکدیگر تفاوت دارد .در این میان نافرمانی وزیران و موبدان از اهمیت ویژهای برخوردار است. چرا که این دو گروه همواره به عنوان عناصر « قدرتمند و قدرت آفرین» جامعه نقش تعییینکنندهای در امور کشور داشتهاند. همچنین با توجه به اعتقاد تاریخی ایرانیان باستان مبنی بر «فریضهبودن اطاعت» و «اهریمنیبودن نافرمانی» از شاه، این سرکشیها در برابر شاه قابل تأمل مینماید. در این مقاله با استفاده از روش دادهکاوی و استفاده از نرمافزار وکا به بررسی آماری جامعة وزیران و موبدان و تحلیل نتایج حاصل از آن پرداختهایم. برایناساس دریافتیم که سرکشی در میان موبدان بیشتر از وزیران وجود داشته و نیز موبدان متمرد خوشفرجامتر از وزیران نافرمان بودهاند. در مقابل اختلاف آماری اندکی میان «وزیرانِ مطیع ِخوشفرجام» و «وزیرانِ مطیعِ بدفرجام» وجود دارد. و این حاکی از قدرت بالای پیشوایان مذهبی و همچنین نوعی وزیرستیزی در میان شاهان ایران باستان است.
خلاصه ماشینی:
٢- سوالات و فرضيه هاي تحقيق در اين مقاله نگارندگان سعيکرده اند به اين سوالات پاسخ دهند که در شاهنامه : ١-سرکشي در مقابل شاه ، ميان وزيران بيشتر است يا موبدان ؟ ٢- آيا انگيزه هاي سرکشي ميان وزيران و موبدان يکسان است ؟ ٣- فرجام کار وزيران و موبدان تا چه اندازه بستگي به سرکشي آنان در مقابل شاه دارد؟ فرضيه هاي مطرح شده دراين پژوهش به شرح زير است : ١- در شاهنامه موبداني بوده اندکه به مقام وزارت و حتي سلطنت هم رسيده باشند امـا بـا وزيرانـي کـه بـه حکومـت رسيده باشند مواجه نميشويم .
٤- روش اجراي تحقيق روشي که در اين پژوهش صورت گرفته است ، تحليل هاي ساختاري و آماري داستان هايي اسـت کـه در آنهـا وزيـران و موبدان در برابر شاه سرکشيکرده اند.
آن چه در اين تحقيق مورد نظر است بررسي و تحليل آماري سرکشي و سرپيچي وزيران و موبدان شـاهنامه از فرمـان شاه ، با استفاده از روشهاي نوين يعني روش رايانه اي ميباشد.
براي بررسي سرکشي ميان اين دو گروه ابتدا اين گروه و کارکردهايشان را در شاهنامه معرفي نموده ، سپس بـه نقـد و واکاوي مشهورترين وزيران و موبدان سرکش در شاهنامه ميپـردازيم و سـرانجام بـا اسـتفاده از روش داده کـاوي ايـن سرکشيها را مورد تجزيه و تحليل قرار ميدهيم .
همچنين با توجه به دلايل سرکشي جامعۀ آماري وزيران و موبدان به اين نتيجه رسيديم سرکشي موبـدان بيشـتر بـه دليل حفظ و يا افزايش قدرت در مقابل پادشاه صورت گرفته ، اما سرکشي وزيران به طورمساوي هم براي مصالح کشـور و هم مصالح خود صورت گرفته است .