چکیده:
شبکههای اجتماعی اینترنتی پایگاه یا مجموعه پایگاههایی هستند که امکانی فراهم میآورد تا کاربران بتوانند علاقهمندیها، افکار و فعالیتهای خودشان را با دیگران به اشتراک بگذارند و دیگران هم این افکار و فعالیتها را با آنان سهیم شوند. یک شبکه اجتماعی، مجموعهای از سرویسهای مبتنی بر وب است که این امکان را برای اشخاص فراهم میآورد که توصیفات عمومی یا خصوصی برای خود ایجاد کنند، یا با دیگر اعضای شبکه ارتباط برقرار کنند و منابع خود را با آنها به اشتراک بگذارند و از میان توصیفات عمومی دیگر افراد، برای یافتن اتصالات جدید استفاده کنند. از بین رفتن زمان و مکان و نقش بیشتر فضا در دنیای مجازی تجلی آشکاری دارد. افراد در مواجهه با این فضای دوم، بنیانهای هویت خود را متزلزل میبینند و دچار تردید و اضطراب میشوند. اگرچه شبکههای اجتماعی مجازی در فرآیند ارتباطات میتوانند دارای تأثیرات مثبت و منفی باشند، پژوهش حاضر بر بررسی تأثیر شبکههای اجتماعی بر هویت دینی کاربران تأکید کرده است و یکی از آثار فضای مجازی شبکههای اجتماعی را در جوامع، بهخصوص جوامع در حال گذار، ایجاد بحران هویت ملی و دینی میداند. یافتههای پژوهش نشان میدهد که کاربران نسل سوم بیشترین کاربران فضای مجازی در ایران بوده و بیش از نسلهای دیگر در معرض آثار ناشی از شبکههای اجتماعی مجازیاند. نتایج نشان میدهد که بین میزان استفاده کاربران از شبکههای اجتماعی و هویت دینی آنان رابطه معناداری وجود دارد. هر چه میزان استفاده کاربران از شبکههای اجتماعی افزایش یابد احتمال تأثیرپذیری هویت دینی آنها بیشتر است. در این پژوهش با کاربرد روش پیمایش و با استفاده از تکنیک پرسشنامه بر روی 2065 نفر از کاربران بالای 18 سال در شهر اصفهان که از طریق نمونهگیری خوشهایی (در جامعه آماری خانوار) و هدفمند (در جامعه آماری کافینت) با سطح خطای 05/0 و ضریب اطمینان 95 درصد انتخاب، اطلاعات و دادههای مورد نیاز جمعآوری گردید. جهت احتساب اعتبار شاخصها از اعتبار سازهای (با استفاده از تحلیل عامل)، همچنین جهت احتساب روایی شاخصها از ضریب آلفای کرونباخ با دامنه صفر تا یک استفاده شده است. از میان کاربران مورد مطالعه در این پژوهش 7/17 درصد دارای هویت دینی بازتابی، 43 درصد دارای هویت دینی ترکیبی و 3/39 درصد نیز دارای هویت دینی سنتی میباشند. یافتههای پژوهش نشان میدهد که فضای مجازی شبکههای اجتماعی اینترنتی رابطه معناداری با هویت و فرهنگ دینی کاربران دارد.
خلاصه ماشینی:
شبکه اجتماعي، فرهنگ و باورهاي ديني(هويت )، مـدت اسـتفاده ، انگيـزه ، هدف ، ميزان تحصيلات کاربران مقدمه و بيان مسأله در روند پرشتاب جهاني تکنولـوژي ارتبـاطي بـا سـرعتي غيرقابـل تصـور پيشـرفت نمـوده و چهره جهان را دگرگون کرده است گستره و ژرفاي اين دگرگوني به حـدي اسـت کـه جامعـه نويني در حال پيدايش و شکل گيري و دوره جديـدي در حيـات بشـر آغـاز شـده اسـت عنصـر شاخص و تاثيرگذار بر اين روند تحول و دگرگوني تکنولوژي است که در عرصه رسانه هـا هـر روز جلوه تازه تر و بديع تري پيدا ميکند.
بـا توجـه بـه اينکـه اطلاعات جاري در اين شبکه ها، منبع و محتوايي براي اقشار مختلـف مـردم و گـروه هـاي سـني مختلف است چگونگي ارزيابيها نيز بايد به شکل ديگري و متناسب با دنياي امروز و ويژگـي- هاي آن صورت گيرد (سيف ، ١٣٦٨ و کاستلز، ١٣٨٠).
شـبکه هـاي اجتمـاعي مجازي همچون فيس بوک، ارزش هاي اجتماعي را متحول ساخته و دگرگوني گسترده اي را در شيوه هاي شکل گيري هويت دينـي افـراد و گـروه هـا بـه وجـود آورده انـد (اميـدبخش ، ١٣٨٥ و فرناندس ، ١٣٩٢).
همچنين نوع مواجهه يکي ديگر از عوامـل تأثيرگـذار بر هويت ديني کاربران قلمداد ميگردد، بدين گونه که هرچه فرد بيشـتر در معـرض و مواجهـه محتواي سايت هاي خبري، علمي و آموزشي باشد، بيشتر از رابطـه خـود بـا شـبکه اجتمـاعي در جهت بازبيني هويت ديني خود سود جسته و لذا احتمـال دارد کـه هويـت دينـي بازتـابي داشـته باشند.