چکیده:
اگرچه در باب زادگاه شیرین نظریات مختلفی وجود دارد، اما تأمل در متون تاریخی و تحقیقات پژوهشگران معاصر، نشان میدهد که در میان سرایندگان خسرو و شیرین، نخستین شاعری که از شیرین به عنوان شاهزادهای ارمنی یاد میکند، نظامی گنجوی است. با توجه به جایگاه بلندی که نظامی در گسترة شعر، ادب و تاریخ دارد و این که بیهقیوار در آنچه مینویسد برای خود مسؤولیتی عظیم قایل است و راستگویی را مایة حشمت و کژگویی را سبب بیقدری سخن میداند؛ به سادگی نمیتوان به نادرستی سرودههایش حکم داد. در این جستار، با استناد به روابط دیرینة ایران و ارمنستان، متون تاریخی، یافته های پژوهشگران و روایت نظامی از خسرو و شیرین، به نظر میرسد که نه تنها ارمنی بودن شیرین بی پایه و بی اساس نمینماید، بلکه شواهد و قراینی این نظریه را تقویت میبخشد.
خلاصه ماشینی:
در ايـن جستار، با استناد به روابط ديرينۀ ايران و ارمنستان، متون تـاريخي، يافتـه هـاي پژوهشـگران و روايت نظامي از خسرو و شيرين ، به نظر ميرسد که نه تنها ارمني بودن شيرين بي پايـه و بـي اساس نمينمايد، بلکه شواهد و قرايني اين نظريه را تقويت ميبخشد.
زيرا تنها مؤلف تاريخ گزيده به صراحت شيرين را ارمني خوانده ، ولي در متون ديگر در اين زمينه سخني به ميان نيامده است .
جالب آن است که در اوايل حکومت خسرو که ماجراهاي عاشقانۀ او با شيرين رقم خورده ، ارمنستان بخشي از ايران بوده ، و اهالي ارمنستان را ايراني ميخوانده اند.
» (تاريخ طبري، ١٣٦٢: ٧٢٨) عبارت طبري، اين فرضيه را تأييد ميکند که ارمنستان بخشي از ايران بوده است ؛ زيرا خسرو به محض رسيدن نامه ميتواند گروهي از مردم ارمنستان و آذربايجان را فراهم آورد و رهسپار مداين شود.
» (هراند پاسدر ماجيان ، ١٣٧٧: ١٤٠) يافته هاي اين گفتار با تأمل در اين گفتار و داستان خسرو و شيرين نظامي، فرضيۀ ارمني بودن شيرين تقويت ميگردد زيرا: ١- از زمان مادها تا دوران ساسانيان ، گاه و بيگاه ارمنستان زير نگين ايران بوده است .
» (سيرجاني، ١٣٧٩: ٢٤) ٤- لشکرکشيهاي متعدد شاهان ايراني به ارمنستان سبب شده است که مدّت زمان زيادي آنجا بخشي از ايران و براي مردم کاملاً نام آشنا باشد.