چکیده:
مدرسه عرفانی صدرالدین قونوی بدون تردید، بزرگترین مدرسه در دامنة مکتب عرفانی محیالدین عربی به شمار میرود. یکی از مسائل مطرح در این مدرسه، مسئلة «خیال» است که در دو ساحت مطلق و مقید مطرح شده است. عالم مثال مطلق، امری میان عالم ارواح و عالم حس و منزل سوم غیب هویت است، و عالم خیال مقید، عالم متوسط میان نشئة عنصری انسان و روحانیت و معنای اوست. در هستیشناسی عرفانی، تمیز به اطلاق و تقیید و تعیّن و لا تعیّن است و تعیّن خیال مطلق، از امتزاج نور و ظلمت است.
خلاصه ماشینی:
به نظر محقق قونوی، مقصود محققانی که حقیقت حق تعالی را مجهول دانستهاند، در حالی که معرفت به او حاصل است، این نیست که حق تعالی حقیقتی ورای وجودش دارد، بلکه مقصود آنها این است که حق تعالی هنگامی که تعقل او مجرد از کثرت وجودی و اعتباری نسبی و تعقلات و تعینات تقییدی ناشی از تعقل غیر او با او اعتبار شود، مطلق از تعین به وصف یا حکم یا نسبت است، اعم از اینکه سلبی یا ایجابی باشد، و این همان اطلاق ذاتی است که مقید به مدرک به امری نیست، و مقصود محققانی که حقیقت حق سبحان را مجهول میدانند، این است که حق تعالی از حیث این اطلاق، در هیچ تعقلی متعین نمیشود و در هیچ مرتبهای متجلی نمیشود و به هیچ مدرکی منضبط نمیشود.
به نظر محقق قونوی، تمیزی میان وجود و علم و نور در این نیست که هر یک از آنها از حیث وحدت و اطلاق، درک نشده است و دیده نمیشود، بلکه تعددی میان آنها در حضرت احدیت ذاتی نیست، و وجود از علم تمیز مییابد به اینکه معلومات، تعدد علماند از حیث تعلقات در مرتبة تعقل، نه غیر آن، برخلاف وجود؛ زیرا موجودات، تعدد وجودند و آن را در مراتب تفصیلی، برای مدارک ظهور میبخشند.