چکیده:
میراثهای ادبی، فرهنگی، علمی و .. انسان در زبان تبلور مییابد از این رو مطالعه در زبان و گویشها همواره مد نظر پژوهشگران بسیاری بوده است؛ به ویژه امروز که در سایۀ مطالعات زبانشناسی، دستیابی به نتایج دیگری آسان میشود. پاپون یکی از روستاهای کوهمره نودان از توابع شهرستان کازرون در استان فارس است که مردم آن به گویش «پاپونی» سخن می گویند، نگارندگان در این مقاله مقولۀ ساختمان صرفی فعل را مورد بررسی قرارداده اند. با آنکه یکی از نگارندگان خود گویشور پاپونی است در جمعآوری دادهها با تعدادی از گویشوران بیسواد و اغلب سالخوره مصاحبه شد. نتایج به دست آمده نشان می دهد که فعل در گویش پاپونی مانند دیگر زبانهای ایرانی میانه، براساس دو مادۀ مضارع و ماضی ساخته میشود نکتۀ دیگر آنکه شیوۀ صرف افعال گذرا و ناگذرا در این گویش با هم متفاوت است بدین صورت که برای صرف افعال گذرا همچون زبان فارسی میانه شناسهها ابتدای فعل میآیند همچنین شناسه های فعلهای گذشتۀ گذرا و ناگذر نیز با هم متفاوت هستند که بر این اساس می توان این گویش را از خانواده زبانهای به اصطلاح ارگتیو دانست، همچنین این نکته حاصل شد که شناسه های فعلهای گذشته و حال نیز مشابه نیستند. در گویش پاپونی صفت مفعولی به شیوۀ فارسی نو قدیم(بنماضی+ فتحه) ساخته می شود، برای بیان مفاهیم مربوط به آینده از فعل مضارع اخباری استفاده می شود و به طور کلّی ساخت صرفی افعال در گویش پاپونی با زبان فارسی معیار تفاوت زیادی دارد و بعضی از گونه های فعل به چندین شیوه ساخته میشوند.
All intellectuall, litrary, cultural and scientific heritage of human beings are crystallized in language, so many researchers have been involved with study of language, especially nowadays that linguistic studies can help a bout the languages and accents which are on the brink of disappearance. Papoon is one of the villiges of kohmaereh nowdan at kazeroon city that its people speak in papooni accent. This accent is among the accents which are related to west-south Iranian languages that like many local accents its speakers are constantiy deceasing. In this article conjugational structure of verb has been investi gated. Verb as an important part of language which constantiy has the informative function has an open and expanded circle and due to this characteristic has been underwent the most changes and transformations in comparison to other forms of words one of the writers of this research is a papooni speaker and in order to gather data he interviewed with some of illiterate and speakers of this accent. The results showed that verb in papooni accent like other middle Iranian languages is constructed based on present and past time. The other point is that verb conjugation of transitive and intransitive verbs are different.
خلاصه ماشینی:
گذشتۀ ساده در زبان فارسی معیار برای ساخت فعل گذشتۀ ساده «بنماضی+ شناسه» میشود ولی در گویش پاپونی سه روش برای ساخت فعل گذشتۀ ساده وجود دارد که عبارتند از: الف) بنماضی از مصدرهای ناگذر+ شناسه این ساختار با گذشتۀ سادۀ زبان فارسی رسمی تفاوتی ندارد؛ برای مثال، صرف گذشتۀ ساده از مصدر«اِشتَن= eštan» به معنای «رفتن» بدین صورت ساخته میشود: (به تصویر صفحه مراجعه شود) نکتۀ بسیار جالبی که در این گویش برای صرف فعل گذشتۀ سادۀ برخی از مصدرهای ناگذر وجود دارد، کاربرد صفت مفعولی در ساخت ماضی سادۀ لازم است؛ «در فارسی میانه دو نوع صفتمفعولی وجود داشتهاست: نوع اولِ صفتمفعولی، همان مادۀ ماضی است که در ساخت افعال استفاده میشود؛ مانند did(دید: ماضی ساده) مادۀ ماضی در فارسی نو ادامۀ همین نوع صفتمفعولی است.
گذشتۀ نقلی ماضی نقلی برای بیان کاری است که در گذشته انجام گرفته است و اینک پسآمد آن مورد نظر است و در زبان فارسی معیار، ساختار آن به صورت صفتمفعولی+ فعلهای معین «ام، ای، است، ایم، اید، اند» است ولی در گویش پاپونی به دو روش مختلف ساخته میشود که عبارتند از: الف) بنماضی از مصدر ناگذر+ شناسه+ فتحه همانطور که دیده میشود، شیوۀ صرف گذشتۀ نقلی در گویش پاپونی تفاوت زیادی با زبان فارسی معیار دارد بدین صورت که در زبان فارسی رسمی، صفت مفعولی از«بنماضی+کسره» ولی در گویش پاپونی از «بنماضی+فتحه» ساخته میشود و در این گویش، شناسهها نیز بر مصوت فتحۀ آخر صفت مفعولی مقدّم میشوند؛ برای مثال، صرف ماضی نقلی از صدر«اِشتَن= رفتن» بهصورت زیر است: (به تصویر صفحه مراجعه شود) نکتۀ مهم دیگر این است که «ای» شناسه در دوّم شخص مفرد «ی= y» است.