چکیده:
بیمه عقد جدیدی است که به مفهوم رایج در فقه اسلامی پیشینهای ندارد و در اجتماع کنونی، تازه پا به عرصه حیات نهاده و به عنوان یک عقد مستقل و تابع قواعد عمومی قراردادها قرار گرفته است که از موانع فقهی و حقوقی مبرّاست. مقاله حاضر درصدد است با روش تحلیلی و توصیفی با استفاده از دیدگاه نوین فقهای امامیه در مشروعیت عقد بیمه و با استفاده از ادلّه صحت عقود و عمومیّت «اوفوا بالعقود» و «بنای عقلا» و «المومنون عند شروطهم» آن را به عنوان عقدی مستقل و مشروع اثبات کند و آن را مبرّا از غرر، ربا، قمار، تعلیق دانسته، چرا که اکثریت علمای اهل سنّت و عدّهای از صاحبنظران عرصه حقوق، در صحت عقد بیمه تردید کرده و آن را نامشروع و باطل قلمداد کردهاند و عقد بیمه را عقد غرری، معلّق و سفهی و ... دانسته و معتقدند به دلیل عدم اطباق بیمه با یکی از عقود معین، غیرشرعی و باطل و بیاثر است. این مقاله کوشیده تا با تحلیل فقهی قرارداد بیمه آن را منبطق با عقودی مثل صلح، مضاربه و هبه معوّض و ضمان بررسی کند و استقلال این قرارداد را به عنوان عقدی صحیح و مشروع اثبات کند.
خلاصه ماشینی:
(دانشنامه بیمه، ج1، ذیل بیمهگذار) به موجب قانون بیمه ایران، بیمه عبارت است از قراردادی که به موجب آن بیمهگر تعهد میکند در ازای پرداخت وجه یا وجوهی از طرف بیمهگذار در صورت وقوع یا بروز حادثه خسارت وارده بر او را جبران نموده یا وجه معینی را بپردازد.
(موسوی خمینی، بیتا، ص449) ویژگیهای عقد بیمه 1- بیمه یک نوع عقد طبق ماده اول قانون بیمه، مقرر میدارد: «بیمه عقدی است که به موجب آن یک طرف تعهد میکند در ازای پرداخت وجه یا وجوهی از طرف دیگر در صورت وقوع یا بروز حادثه، خسارت وارده را بر او جبران نموده یا وجه معینی بپردازد».
بنابراین اراده افراد در انعقاد قرار داها نقش موثری را ایفا می کند (صفایی،1390، ص47) در عقد بیمه، هر کدام از طرفین در مقابل طرف دیگر تعهدی را بر عهده میگیرد، بدین معنا که بیمهگذار در مقابل تأمینی که کسب میکند، متعهد به پرداخل حق بیمه میشود و بیمهگر نیز در مقابل حق بیمهای که دریافت میکند متعهد به ارائه پوشش بیمهای و پرداخت خسارت احتمالی بیمهگذار میشود.
احتمال دارد که عقد مستقلی هم نباشد بلکه مصداقی از ضمان با عوض باشد لیکن عقد مستقل بودنش روشنتر است و از باب ضمان عهده هم نیست بلکه از باب التزام به جبران خسارت است، هرچند که آن را هم به نحو صلح میشود واقع ساخت و هم به صورت هبه معوض و هم ضمان معوض، لیکن این دلیل نیست بر اینکه بیمه یکی از اینهاست (موسوی خمینی، 1390، ص609).