چکیده:
در این مقاله نخست بهاختصار دیدگاههای مختلف دربارۀ رابطۀ علم و دین ارائه میگردد و سپس با اتخاذ این دیدگاه که علم در طول دین است، جهانبینی دینی (توحیدی) بهعنوان زمینۀ اصلی فعالیت علمی مشخّص میگردد و در پرتو آن، نقش دین در علم در چهار زمینه اصلی ذیل معرفی میشود: (1) فراهمکردن پیشفرضهای متافیزیکی برای علم؛ (2) ارائه چهارچوبی معرفتشناختی، گستردهتر از معرفتشناسی پوزیتیویستی؛ (3) تبیین مسائل قابل طرح برای دانشمندان که علم از پاسخ به آنها ناتوان است و (4) ارشاد در جهت کاربردهای درست علم و جلوگیری از کاربردهای تخریبی آن.
In this paper, I will first introduce various views of the relationship between science and religion, and then I take up the view that science is along the religion, specifying the religious (monotheistic) worldview as the main ground for scientific activities, in light of which the role of religion in science will be outlined within the following four areas: (1) Supplying the science with its metaphysical presuppositions, (2) presenting an epistemological framework broader than positivistic epistemology, (3) accounting for problems posed for scientists, to which science fails to provide an answer, and (4) instructions as to right uses of science and prevention of its destructive uses.
خلاصه ماشینی:
بررسی نقش دین در علم مهدی گلشنی چکیده در این مقاله نخست بهاختصار دیدگاههای مختلف دربارۀ رابطۀ علم و دین ارائه میگردد و سپس با اتخاذ این دیدگاه که علم در طول دین است، جهانبینی دینی (توحیدی) بهعنوان زمینۀ اصلی فعالیت علمی مشخص میگردد و در پرتو آن، نقش دین در علم در چهار زمینه اصلی ذیل معرفی میشود: (1) فراهمکردن پیشفرضهای متافیزیکی برای علم؛ (2) ارائه چهارچوبی معرفتشناختی، گستردهتر از معرفتشناسی پوزیتیویستی؛ (3) تبیین مسائل قابل طرح برای دانشمندان که علم از پاسخ به آنها ناتوان است و (4) ارشاد در جهت کاربردهای درست علم و جلوگیری از کاربردهای تخریبی آن.
3. عدهای به زمینههای مشترک میان علم و دین قائلاند؛ مثلا بعضی از مسائل در علم هستند که برای یک عالم مطرح است، ولی خود علم نمیتواند به آنها پاسخ گوید؛ مانند جایگاه انسان در جهان، یا هدف از خلقت.
مطرح میکند و خود از پاسخ دادن بدانها ناتوان است، پاسخ میدهد: به قول چارلز تاونز (فیزیکدان برندۀ جایزۀ نوبل): «اگر تنها از دیدگاه علمی تفحص کنیم، پرسش مربوط به مبدأ همواره بدون پاسخ باقی میماند؛ بنابراین من معتقدم که اگر قرار است توضیحی داشته باشیم، به یک توضیح دینی یا متافیزیکی نیاز هست» .
همچنین این بینش توحیدی یک زمینه متافیزیکی غنی برای علم فراهم میسازد که در شکلگیری نظریهها و گزینش میان آنها و تعبیر قضایا مؤثر است.