چکیده:
این نوشتار با روش عقلی-تحلیلی و مقایسه، به جایگاه معرفت نفس در عرفان اسلامی، برای رسیدن به معنویت متعالی پرداخته است و فیالجمله به مواضع خلاف و وفاق آن با عرفانهای نوظهور در این مسئله اشاره کرده است. معرفت نفس در همه مکاتب اعم از الهی و بشری و عرفان اسلامی و نوظهور مطرح بوده است. عنصر مشترک میان هر دو دسته، تعمق در نفس و تمرکز در آن است؛ با این تفاوت که معرفت نفس و تعمق در آن، در عرفان اسلامی، طریقی برای رسیدن به معنویت متعالی، یعنی معرفت حقتعالی است نه هدف. اما در عرفانهای نو ظهور، هدف آثار دنیوی آن است؛ اعم از آرامش درونی و سکون آن و غلبه بر اضطرابها و نگرانیها. مقصود آنان از آگاهی محض و بدون واسطه، آگاهی از قابلیتها و تواناییهای درونی خود تجربهکننده است که در پی تعمق در ذات خویش و لافکری و سکون و تمرکز عمیق به دست میآید. تفاوت دیگر در راه رسیدن به تمرکز عمیق و تقویت نفس است. در تجربه معنویت خودگرا مناسک و اعمالی که مطرح است، ربطی به دین ندارد. اما در عرفان اسلامی مناسک و اعمالی که باید انجام دهد برآمده از دستورات دینی است که آرامش و سکون و غلبه بر نگرانیها را به صورت قهری در پی میآورد؛ اما هدف نیست؛ هدف، رسیدن به معنویت متعالی، یعنی معرفت الهی است که از راه معرفت نفس میخواهد به آن برسد. با توجه به آنچه گفتیم هر دو دسته، به لحاظ معرفت نفس و تعمق در آن مشترک هستند؛ اما به لحاظ راه رسیدن به معرفت نفس و هدف نهایی از آن متفاوتاند.
This paper, using rational-analytical method and comparison, addresses the position of self-knowledge in Islamic mysticism to achieve transcendental spirituality, and has referred to agree and disagree positions with new mysticisms on this issue. Self-Knowledge has been expressed in all schools, including divine and human, Islamic and new mysticism. Self-Knowledge is a common element between the two groups with the difference that Self-Knowledge in Islamic mysticism is only a way (not a goal) to achieve transcendent spirituality or the knowledge of God, but in new mysticisms, the purpose of it is worldly works such as inner peace and overcoming on anxieties. Another difference is the way to achieve deep concentration and self-esteem. In the experience of new spirituality, rituals and deeds have nothing to do with religion, but in Islamic mysticism, rituals and deeds are derived from religious orders, which themselves seek peace and rest, but these are not the goal. The goal is attainment of transcendent and divine spirituality. Hence, both groups are common in terms self-knowledge and contemplation, but they are different in terms of the path to self-knowledge and the ultimate goal.