چکیده:
ازدواج از عناصر اجتماعی درخور توجهی است که در لابه لای برخی از متون ادبی بازتاب یافته
است. از این میان مثنوی فرهادنامه متاثر از عناصر اجتماعی از جمله آیین ازدواج ارامنه است. ویژگی
ازدواج ارامنه و انعکاس دقیق آن گویای مشاهدات عینی عارف است. در آیین ازدواج ارامنه، رد پای
فرهنگ و آیین ایرانیان باستان و مردمان خطّه اردبیل دیده میشود، این امر حاکی از آن است که بین
ایرانیان و ارامنه با وجود تفاوت های دینی نزدیکی فرهنگی و اجتماعی وجود داشته و آداب و رسوم
این اقوام در یکدیگر ممزوج شده است. ارامنه و ایرانیان باستان تنها با مرگ یکی از زوجین
می توانستند همسری دیگر برگزینند؛ از این رو تعدد زوج در میان آنان امری ناپسند به شمار می رفت.
از طرفی حیا و عفت جزو خصایص مشترک عروسان ارمنی و ایرانی بود که به دلیل باورها و
اعتقادات مذهبی، خود را ملزم به رعایت آن میکردند. این مقاله با هدف تبیین آیین ازدواج ارامنه در
دو محور آداب پیش از ازدواج و آداب روز ازدواج و بررسی مشترکات آداب و رسوم این قوم با
ایرانیان و پیوند هرچه بیشتر این دو قوم از طریق مطالعه اسنادی کتابخانه ای و روش توصیفی و
تحلیلی انجام گرفته است.
خلاصه ماشینی:
علت تأثيرپذيري شاعر از آيين ازدواج ارامنـه ايـن است که شاعر خود، به مناطق ارمنينشين سفر و با زيبارويان ارمني نشست و برخاست داشته است : سوي دربند رو عارف دگر بار که آنجا نظم را گرم است بازار (فرهادنامه ، ب ١٠٨) مـرا وقتي بدين آيين شبي بود ز ترسا دختران شکر لبي بود (فرهادنامه ، ب ١٠٢٢) بابا صفري صاحب کتاب «اردبيل در گذرگاه تاريخ » نيز بـه زنـدگي ارامنـه در ميـان مردم اردبيل اشاره داشته «و از پيروان مذاهب ديگر بيش از همه ارمنيهـا در ايـن شـهر زندگي ميکردند و محله مخصوصي داشت که به نام آنها ارمنستان خوانده ميشد و اين محله که کليساي کهنه و متروک ارمنيها در آن واقـع اسـت امـروز نيـز بـه همـان نـام معروف است » (صفري، ١٣٧٠: ٨٠).
در غيـر ايـن صـورت خواسـتگار ميبايست آن پيشه را فرا ميگرفت ، به تحقيق ميتوان گفت که چنـين شـرطي در ميـان ايرانيان پيرو کيش زرتشت نيز وجود داشته است «در زمان ساسانيان ، جوان مـيبايسـت نامزد خـود را در خـانواده اي بجويـد کـه هـم پيشـه و هـم حرفـۀ او باشـد پـدر دختـر بررسي آيين ازدواج در مثنوي فرهادنامه ٥١ ميتوانست دامادش را در ميان همکاران جـوان خـود پيـدا کنـد» (مظـاهر، ١٣٧٣: ٤٨)؛ از اين رو فرهاد براي به دست آوردن گلستان کار سنگتراشي را که پيشـۀ پـدر گلسـتان است ياد ميگيرد.